= Saksische literatuur uit Frans-Vlaanderen.

Het BEOWULF-epos.

De Beowulf is een Angelsaksiche of Fries-Saksisch epos van omstreeks 500-530 uit Frans-Vlaanderen.

Historisch dateert het verhaal uit de tijd van de Angelsaksische emigratie naar de Britse eilanden. Beowulf was koning van de Gaetingeas en werd later in Engeland koning, waar zijn hoofdplaats Thancaestre heet. Zijn oom Hygelac leverde strijd tegen de Merovingische Franken en werd in 522 verslagen door Theodebert, zoon van koning Theoderik van de Merovingische Franken. Gregorius van Tours (538-594) vermeldt dezelfde feiten in zijn Historiën (Histoire de France).

Geografisch zijn de plaatsnamen en gebeurtenissen van de Beowulf niet in Engeland te situeren, wat wel de algemene opvatting was, vanwege de locatie van de Saksen. Het verhaal speelt zich onmiskenbaar af in Frans-Vlaanderen, wat op te maken is uit heden nog gelijkluidende plaatsnamen en waar de Litus Saxonia aan de Kanaalkust lag. Ook de Dani die in Beowulf een belangrijke rol spelen zijn niet de Denen uit Denemarken, maar de Dani genoemd de "Nortmanni", gesitueerd in Normandië.

'Vlaanderen in het eerste Millennium' brengt een bundeling van de belangrijkste artikelen en boeken van Joël Vandemaele in geactualiseerde vorm. De auteur raakte gefascineerd door wat er in de geschiedschrijving scheef gegroeid is.
Dat leidde tot een reeks publicaties: In de Spiegel der Geschiedenis (1996), Gudrun, Ontvreemd Vlaams Erfgoed (1997), Controversiële Geschiedschrijving (1999) en Het Beowulf-epos: Angelsaksisch of Fries-Saksisch erfgoed van omstreeks 500 uit Frans-Vlaanderen (2006).
Het onderzoeksgebied van Vandemaele betreft Noordwest-Frankrijk. "Oud-Vlaanderen" en is de regio waar we de geschiedenis achter Beowulf, Gudrun,de geschiedenis van de oude Friezen, oude Saksen en Bataven moeten plaatsen. Hier passen ook alle details, zoals de namen van plaatsen, beschrijvingen van het landschap en de taal.

Hij sluit daarbij exact aan bij de bevindingen van Albert Delahaye die ook deze geschiedenis plus die van St.Willibrord en St.Bonifatius in Frans-Vlaanderen plaatst. Het Germania van Tacitus is onmiskenbaar Frans-Vlaanderen. Zie bij Tacitus.

De Beowulf staat dan wel bekend als een oud-Engels epos, maar is in de oorspronkelijke tekst (na wat oefenen) door een Nederlandstalige best te lezen. Het geeft onmiskenbaar aan dat het Nederlands er een directe relatie mee heeft. Zie ook bij het Diets.

De visie van Albert Delahaye.
Men moet opmerken dat Delahaye de term Frans-Vlaanderen in strikt geografische zin gebruikt. Hij distantieert zich van de details in de taalkwestie. Immers: het is onmogelijk, bovendien zijn taak niet, om de zin en onzin uit elkaar te schiften in de berg literatuur, die over het ontstaan en de veranderingen van de taalgrens bij elkaar is geschreven. Het is wel duidelijk dat allerlei nederzettingen in Duitsland (en voeg er de Nederlandse ook maar bij) een verkeerde naam op de jas gespeld kregen. Hierdoor is ook op slag duidelijk dat zij nooit en nergens in de Romeinse literatuur zijn genoemd, want de verhalen over de Germaanse Oorlogen en zelfs die over de Opstand van de Bataven spelen zich af rond streken en plaatsen, die door Tacitus, Ptolemeus, de Peutingerkaart en het Itinerarium Antonini in het noorden van Frankrijk worden gesitueerd. Met de onjuiste verhuizing van het Germania van Tacitus maar Duitsland, gingen ook vele literaire werken mee richting Duitsland, terwijl die aan de kust van het Kanaal geschreven werden en ze daar ook plaats vonden. Ook de oudste 'Nederlandse' versregel 'Hebban Olla Vogela Nestas Begunnan...' is daar geschreven door een monnik van de abdij van St.Bertins te St.Omaars.

De taalgrens was ook een volkeren grens, immers een taal wordt gesproken door het volk. Enkele literaire werken zijn ook ontstaan op die taalgrens, zoals het Beowulf-epos, de Gudrun-sage, de sage van de Nibelungen (zie artikel hiernaast), het Ludwigslied, Carel ende Elegast, Walewein, Flandrijs, Seghelijn van Jeruzalem, het leven van Sint Amand, het Roelandslied, het Oera-Lindaboek en het episch gedicht de Heliand, ook wel 'het Evangelie van de Noordzee' genoemd. Deze werden geschreven aan de Litus Saxonicum, de Saksische kust van de Germaanse zee, nu het Kanaal. Ook het Hildebrandslied heeft taalkundige parallen met de Beowulf. Het waren vanouds Germaanse en Saksische epossen. Het Duits en Engels hebben nauw verwante idiomen, wat tot enkele verwarringen heeft geleid. Maar van welke Germanen en welke Saksen waren deze epossen? Van de Germanen van Tacitus en van het oude Saxonia aan de Kanaalkust. Het Saksen in Duitsland ontstond pas na de 9e eeuw door de etnische zuiveringen vooral door Karel de Grote (zie daar).

Plaatsnamen als Finnsburg (Fiennes ten zuiden van Guînes), Hildeburh (Hocquinghen), Hrothbertinga (Rodelinghem), Scedeland (Seawald), geven de juiste streek aan waar de Beowulf en andere Saksische epossen ontstaan zijn en geplaatst moeten worden. Zie kaartje hierboven. Legenda: 1= duinen; 2=alluviale poldergebied ontstaan ten gevolge van zeetransgressies; 3=havenplaatsen; 4=monding van een rivier. (Klik op de kaart voor een vergroting).

De in het artikel hiernaast genoemde Heinz Ritter plaatst de Saksen toch nog steeds in Duitsland, terwijl ze aan de kust van het Kanaal woonden en daar hun strijd leverden. Lees meer over de Saksen. Lees ook meer over Vlaanderen in het Eerste Millennium.

De Hunni waren niet afkomstig uit de steppen van Rusland, doch uit het noordoosten van Frankrijk (Elzas-Lotharingen), waar nog relicten van hun stamnaam zijn aan te wijzen in de volgende plaatsnamen: Hunawihr, Hundling, Hundsbach, Huningue, Hunspach, Hunting.
Een tekst uit 566 vermeldt het volgende over Sigebert die optrok tegen de Huni en Avari in Toringia (=Doornik): In deze tijd, na de dood van koning Chlotarius, vielen de Huni, die ook Avari genoemd worden, diens zoon Sigibert aan. Hij trok hen in Turingia tegemoet, en overwon hen glansrijk bij de rivier de Albis (=de Franse Aa). (Bron: Paulus Diaconus, De gestis Longobardorum, HdF, II, p. 635).
Opmerking: De Huni of Avari waren dus hetzelfde volk en brengen ons bij een volgende grandioze mythe in de geschiedenis van westelijk Europa. In 451 staken zij al in de kop een beetje op; in 566 komen zij duidelijker naar voren. Deze Huni mogen niet gelijkgesteld worden met de Hunnen van Hongarije of de steppen van Rusland, daar een streek van Frankrijk die naam droeg, wat nog blijkt uit de plaatsnamen hiervoor genoemd. De vrij brede verspreiding van de naam duidt aan, dat zij in een groot gebied zijn uitgezwermd, maar ook dat zij ten slotte weggeassimileerd zijn als afzonderlijke bevolkingsgroep. De Avari, welke naam synoniem staat voor Huni, nog in de 8e eeuw, is eveneens in verschillende plaatsnamen aan te wijzen: Avricourt, Mame-et-Meuse; Avrecourt, Haute-Mame; Avrechy, Oise; Avrainville, Haute Marne; Avrainville, Vosges; Avressieux, Savoye; Averdoingt, Pasde- Calais.

Saxonia, Fresnaland, Francan, de Hattuarii, de Dani en Ingwinen, Cimbri en Teutones, de Brodingas, Finnas, Merowioingas, zijn plaatsnamen die allemaal voorkomen in de Beowulf. Ze wijzen Noordelijke Francia aan als de juiste streek. Dit is onmogelijk in Engeland te plaatsen, maar evenmin in Duitsland.

De eerste bladzijde uit de Beowulf.

BEOWULF, Angelsaksisch of Fries-Saksisch erfgoed?
Beowulf staat bekend als het oudste Engelse epos. Het handschrift werd in 1705 ontdekt en berust nu in de Cottonische Bibliotheek van de British Library. Historisch dateert het heldendicht uit de tijd van de Angelsaksische emigratie naar de Britse eilanden. Beowulf was, in het verhaal, koning van de Geatingas. Sleutelmoment van de dateringen is de veldslag die zijn oom Hygelac, koning van de Geatingas van 503 tot 523, leverde tegen de Franken. Hygelac werd in 523 verslagen door Theodebert, zoon van Theoderik, koning (511-533) van de Merovingische Franken in die tijd. Gregorius van Tours vermeldt hetzelfde feit in zijn Historiën, namelijk dat de koning Chlochilaicus (Hygelac) van de Dani, een volkstam van Geatingas en Hretllingas, het land der Frankische Attuarii van over zee binnen viel.
De held Beowulf werd geboren in 495 en werd op 7-jarige leeftijd naar het hof van koning Hrethel, zijn grootvader aan moederszijde gebracht. Na woelige jeugdjaren nam hij in 515 (20 jaar oud) een opdracht aan van Hrothgar, toenmalige koning der Dani. Deze volksstam en de buren werden al 12 jaar door het monster Grendel geterroriseerd. De strijd tegen het monster duurde vele jaren. Uiteindelijk, nadat Beowulf zelf koning geworden was, doodde hij op hoge leeftijd het monster te Hrones-naess (=Grauwenesse ofwel Grijze neusse = Cap Griz-Nez).

Geografisch zijn de plaatsnamen uit het verhaal onmogelijk in Engeland te situeren.
De vertalingen zijn meestal gebaseerd op Deense en Scandinavische literaire werken die van jongere datum zijn dan de historische gebeurtenis uit het epos. Als de klassieke vertalingen van Dani in Denen en Dania of Danamarken in Denemarken, Swęon in Zweden, Eoten of Uoten in Jutten verder worden gevolgd, dan blijft een hopeloos verward beeld bestaan van de levenssituatie en van het beschreven strijdtoneel. Daartegenover zijn uit het verhaal tal van persoons- volkeren- en plaatsnamen te vinden die niet op Engelse bodem maar wél aan deze zijde van het Kanaal, op de westkust van Frankrijk, zijn gesitueerd en die heden nog bestaan. Deze vaststelling leidt tot de ophefmakende hypothese dat de koningsnamen in de Beowulf kleven aan plaatsnamen uit noordwest-Frankrijk!

In dit boek worden deze namen uit de Beowulf systematisch geduid. Zo komt een nieuwe, geografisch logische, denklijn te voorschijn over het oudste Germaanse epos. Beowulf vond zijn oorsprong in de schrijfcultuur van Frans-Vlaanderen, waar de klassieke Latijnse en Griekse teksten ons oude volkeren aanwijzen die daarmee verband hebben. Het Beowulf-epos wordt vergeleken met het Fries-Saksisch Gudrun-epos en met andere sagen die daarmee in verband te brengen zijn.

Het verhaal van Beowulf kent een breed literair verspreidingsgebied, vaak (ten onrechte) beperkt tot het Engelse taalgebied.

Lees het boek "De Ware Kijk Op" voor de klassieke teksten en oordeel zelf!

Terug naar de beginpagina.

Naar het overzicht in het kort.