De auteur van dit artikel, Régis de la Haye, was werkzaam als archivaris bij het Rijksarchief in Limburg te Maastricht. Hij doet beknopt en bondig uit de doeken waar en hoe de familienaam is ontstaan en op welke afstamming de naamdragers onder meer zijn terug te voeren.
Evenals de meeste Franstalige familienamen in Zuid-Limburg is ook de naam (de) La Haye van Waalse oorsprong. Er liggen in het nabije Waalse land meerdere gehuchten La Haye, waaraan een familie haar naam kan ontlenen. De naam La Haye (letterlijk: de haag of de heg) verschijnt op plaatsen die markant zijn wegens hun met heggen omgeven landerijen. Deze heggen waren vooral aangelegd om de perceelscheiding aan te geven en het groot wild uit de akkers te houden (prikkeldraad bestond nog niet! Dat werd pas in de 1ste WO uitgevonden om de vijand tegen te houden). Nederlandse synoniemen van de naam De La Haye zijn: Van der Heggen, Van der Hagen, Hagens, enz. Door pastoors en notarissen werden op en rond de taalgrens die moeilijke 'Franse naam' bij een geboorte of doop wel eens 'vertaald'. Een kind kwam dan in de registers terecht met een andere achternaam dan zijn/haar (voor-)ouders, wat voor genealogen de nodige problemen opleverde en nog steeds oplevert.
Zie afbeelding hiernaast van het heggenlandschap bij Hervé. Klik op de afbeelding voor een vergroting!
In de naam Delahaye is de -y- (griekse ie, y-grec) de oorspronkelijke en juiste schrijfwijze. De naam is immers afkomstig van het landgoed La Haye. Een ambtenaar van de burgerlijke stand heeft in de 19e eeuw bij een onzer voorvaders, naar het gebruik van die tijd, twee puntjes op de -y- gezet. Pas in 1763 werd er voor het eerst verschil gemaakt in de schrijfwijze tussen de -y- of de -ij-. Zie ook de voetnoot over Y en IJ.
Zie ook de -ie- of -ij- discussie rondom de Pagus Renensium.
Genealogisch is de veel gebruikte schrijfwijze 'Delahaije' die in menig paspoort staat dan ook onjuist. Wel juist is de schrijfwijze 'Delahaye' of 'de La Haye', in elk geval met een -y-.
De Familie Delahaye/Delahaije beperkt zich uiteraard niet tot families met dezelfde achternaam. In de verschillende takken van de familie met de gezamenlijke voorouders komen meerdere personen voor met een algemene bekendheid. Te denken valt aan de bisschop van Roermond mgr.Fr.Wiertz, zijn opvolger mgr.H.Smeets (ook uit de familie Delahaye), Toon Hermans, voormalig minister Jo Ritzen, voormalig politicus Thijs Wöltgens en nog veel meer. Een lange lijst van bekende Nederlanders zijn gerelateerd aan de omvangrijke familie Delahaye. Bijna iedereen in, of afkomstig uit Zuid-Limburg is op de een of andere lijn familie van de Delahaye's met hun gezamenlijke voorouder Winand de Wichampré, landbouwer op het goed La Haye, de naamgever van de familie.
We zijn allemaal familie van elkaar!
Het t.v.-programma 'Verborgen verleden' blijkt een grote belangstelling te kennen. Wie is er nu niet benieuwd naar zijn of haar voorouders en in welke omstandigheden zij leefden?
Met de toenemende belangstelling voor genealogie worden ook nog steeds nieuwe takken van de familie Delahaye ontdekt. Het digitaliseren van oude archieven, doopboeken, trouwregisters e.d. en het openen en ordenen van bestaande archieven, zijn hier mede debet aan. Aan deze 'zoektocht' zal ook nooit een einde komen.
1.Verreweg de meeste Delahaye's in Zuid-Limburg stammen af van één en dezelfde familie, die haar naam ontleent aan het gehucht La Haye, onder Julémont (zie foto) , waar ca. 1400 de stamvader Winand geboren werd. Het was een geslacht van pachters, waarvan er in het begin van de 17e eeuw enige naar Nederlandstalig gebied zijn gekomen. Hun afstammelingen wonen heden overal in Zuid-Limburg, in het Duitse grensgebied, in de Belgische provincie Antwerpen en hebben zich door heel Nederland verspreid. Ondanks verschillen in schrijfwijze van de naam behoren de meeste (de) La Haye's tot één familie, of de naam nu gespeld wordt als Delahaye, Delahaije, Laheij, de Lahaye, Delhaye, Laheye of wat dies meer zij. Men telt in de archivalische bronnen 178 verschillende schrijfwijzen van de familienaam. Daarbij zijn de 'vertaalde' namen als Von der Hecken en Van den Haegen niet eens meegerekend. Het wapen van deze familie (zie afbeelding op de eerste pagina) vindt men o.a. op het gemeentehuis van Visé en op het prachtige plafond van de kerk van Soumagne.In deze familie kwam de voornaam Winand veelvuldig voor.
Er werd wel eens verteld dat de Zuid-Limburgse familie De La Haye af zou stammen van een Hugenoot van Franse adel. Dit verhaal berust echter op een 19e-eeuwse vervalsing en moet naar het rijk der fabelen verwezen worden.
De uit 10 delen bestaande serie gepubliceerd onder de naam 'Herten in 't Woud' geeft de uitgebreide genealogie van de familie Delahaye. Deze serie is geschreven door de neven Jo Hoen (1938-2017, oudste zoon van Bertha) en Régis de la Haye (oudste zoon van Albert).
|
3. Blijven we nog even in Maastricht, waar men in de 17e en 18e eeuw de internationaal befaamde geweermakers De La haye aantreft, die overigens deze naam pas gaan voeren in de tweede helft van de 17e eeuw. Geweren en pistolen door leden van deze familie gefabriceerd, bevinden zich heden in musea o.a. in Stockholm en Kopenhagen, en in particuliere collecties in Amerika en Nederland. Over deze familie geweermakers vind je meer informatie in 'Herten in 't Woud' deel VIII.
4. De heer Léon Lahaye was in de jaren 20 van de 20e eeuw rijksarchivaris van Luik. Hij stamt uit een familie die van oorsprong 'de Soumange' heette, maar die later ging wonen op het gebied 'La Seche Haye' onder Olne. Daarvan kreeg het ook de naam die later is ingekort tot La Haye. Een (zeer) onvolledige genealogie van dit geslacht is gepubliceerd in de "Archives Vervientois, deel X (1966, p.2-8), waarin deze familie zich overigens ten onrechte het wapen van de familie De La Haye van Julémont aanmeet.
5. Op de westelijke oever van de Maas, in Oupeye, leefde reeds op het eind van de 14e eeuw een familie De La Haye, die later vooral te Luik wortel heeft geschoten. Een genealogische studie van Thierry de la Haye vindt men in het tijdschrift "Le Parchemin" 31 (1981, p.167-180).
6. Laatstgenoemde Thierry de la Haye stamt overigens weer af van een geheel andere familie de la Haye.
7. Weer een andere familie De La Haye komt uit Thimister. Een 17e-18e eeuws genealogisch handschrift over dit geslacht berust op het Gemeentelijk Archief van Maastricht (collectie handschriften nr.91) en is gepubliceerd in de Limburgse Leeuw 3 (19541955), p. 1~103.
8. En dan spreken we nog niet over de molenaarsfamilie de Lahaye uit Charneux, waarvan men een graf kruis met familiewapen vindt op het kerkhof van Charneux. In deze familie kwam de voornaam Olivier veelvuldig voor.
9. Tenslotte is er nog de Luikse schepenfamilie dela Haye dit Germea, ook genoemd 'de la Haye dit du Sani'.
Over de schrijfwijze van de familienaam blijft een discussie bestaan. Toch is het verwonderlijk dat de familienaam zo puur is overgeleverd, ondanks alle analfabetisme, 'vertalingen' en interpretaties. De naam van Joannes Mathias Delahaye (generatie 13), werd geschreven (zie afbeelding hiernaast: kopie uit een notariële akte uit 1869):
Joannes Mathias kwam uit een gezin van 2 kinderen (hij had één zus). Zelf had hij 10 kinderen, waarvan Joep Delahaije (generatie 14) de jongste was. Zijn naam is anders dan die van zijn vader, geschreven met een -ij-. Joep op zijn beurt had 15 kinderen. De broer van Joep, Joannes Hubertus (1876-1936), schrijft zijn achternaam Delahay met -y-, maar zonder -e-. Dit als gevolg van een schrijffout bij de huwelijks aangifte. Zo komt het voor dat van de achternaam Delahaye tot heden meer dan 160 varianten bestaan, allemaal familie.
Aantal personen in Nederland met familienamen Delahaye, Delahaije, DelaHaye, DelaHaije, La Haije, La Haye (volgens de databank van het Meertens Instituut in 2007):
is totaal 312 personen, waarvan het merendeel in Zuid-Limburg woont. Daarmee blijkt de naam Delahaye enz. toch een unieke naam te zijn, zeker in vergelijking met andere familienamen.
Ter vergelijking de top 5 van Achternamen in Nederland (gegevens van de gemeentelijke basisadministratie 2007):
1 de Jong 86.534
2 Jans(s)en 75.698
3 de Vries 73.152
4 van de(n/r) Berg 60.135
5 van Dijk 57.879
Zie verder op https://www.vernoeming.nl/meest-voorkomende-achternamen-van-nederland.