De Friezen. De vroegste geschiedenis van het Nederlandse kustgebied.
Met dit boek uit 2013 probeert Luit van der Tuuk de traditionele opvattingen die bestaan ten aanzien van de Friezen, weer eens te onderstrepen.
Het is onvoorstelbaar dat iemand die zoveel zegt te weten over de geschiedenis van de Friezen, met een boek durft te komen waarin hij de traditionele opvattingen tegenspreekt en tegelijk toch weer bevestigt.
Dat hij slechts de traditionele opvattingen verdedigt blijkt al uit de literatuurlijst. Bij hem vind je geen referenties naar auteurs als Delahaye, Boidin, Vanneufville, Vanbrabant of Vandermaele. Door hun standpunten straal te negeren is het wel erg gemakkelijk de tradities als enige waarheid te hanteren.
Onlangs ontving Luit van der Tuuk de W.A. van Es-prijs. Het is volkomen begrijpelijk dat iemand die de mythe van Dorestad in stand houdt, die prijs krijgt. Immers het was W.A. van Es die de mythe van Dorestad in het leven geroepen heeft. Iemand die er een andere mening op nahoudt zal voor die prijs nooit in aanmerking komen. Ook al is zijn onderzoek vele malen gedegener dan dat van Van Es, die immers toegaf dat er geen enkel archeologisch bewijs is gevonden voor de determinatie van Dorestad te Wijk bij Duurstede.
Als conservator van Museum Dorestad in Wijk bij Duurstede, zal Van der Tuuk zijn broodheer ook nooit afvallen. Het zal hem zijn baan kosten als het museum, dat toch in financiële problemen verkeerd, wordt gesloten.
Daarvoor verwijzen naar het hoofdstuk over Dorestad.
De Friezen volgens Van der Tuuk!
De openingszin uit een krantenartikel over Dorestad luidde: "Het verhaal dat Dorestad, dat lag op de plaats van het huidige Wijk bij Duurstede, ten onder ging door plunderingen van de Noormannen kan naar het rijk der fabelen". Dat schrijft amateurhistoricus Luit van der Tuuk dus zelf.
Van der Tuuk geeft dus toe dat de middeleeuwse nederzetting te Wijk bij Duurstede, nooit geplunderd is door de Noormannen. Als hij dit aanvaardt was deze nederzetting dus niet Dorestad. De schriftelijk bronnen zijn daarover wel duidelijk. Het klassieke Dorestad is zelfs meerdere keren geplunderd door de Noormannen.
Met meer dan gemiddelde belangstelling heb ik het boek "De Friezen" (ISBN 9780401901666) van Luit van der Tuuk gelezen, zelfs bestudeerd op waarheid en mythe. Zeer verrast worden hierin een aantal uitgangpunten erkent die cruciaal zijn voor de vaststelling van de ware geschiedenis van de Lage Landen (les Pays-Bas) in het eerste millennium en zeker de geschiedenis van de Friezen.
Van der Tuuk schrijft hierin onverbloemd dat:
1. het vaststellen van etniciteit op basis van archeologische aanwijzingen, een riskante onderneming blijft. (p.11) Ofwel: dat moet je dus niet doen en toch doet hij het in de rest van zijn boek!
2. ook erkent hij dat de Friezen uit de Romeinse bronnen niet hetzelfde volk is dat we in vroegmiddeleeuwse geschriften aantreffen (p.12), iets dat Albert Delahaye als sinds 1965 geschreven heeft maar dat toen werd weggewuifd. Andere historici bevestigen momenteel steeds meer het verhaal van Delahaye. Lees meer over dat verhaal van de Friezen in het klassieke Frisia.
3. Hij aanvaardt de transgressies, waardoor (en dan citeren we letterlijk) Friesland een moeilijk bereikbaar, drassig en door wateren doorsneden landschap is (p.16 en 17) en door de overstromingen (p.18) zelfs ongeschikt voor bewoning is (p.19). En in dat Friesland zou Dorestad als internationale handelsstad gelegen hebben, immers Dorestad lag in Frisia.
Als je dit schrijft, houdt toch het hele verhaal van het machtige volk van Friezen op, die het niet alleen de Romeinen knap lastig maakten, maar ook later de Franken.
Hebben we dit eenmaal vastgesteld, dan komen we vanzelf bij De Ware Kijk Op de geschiedenis van de Lage Landen (les Pays-Bas in het eerste millennium terecht.
De vraag waarom men daar op terpen ging wonen blijft onbeantwoord, evenals de vraag waar het grote volk van Friezen verbleef, dat het behalve de Romeinen ook de Franken in vele oorlogen lastig maakte. Toch niet op die paar terpen? Waarop is dan het hele verhaal in dit boek gebaseerd? Het blijft een onbeantwoorde vraag.
De website over Dorestad van Van der Tuuk is vergelijkbaar met dit boek. Er wordt van alles beweerd, maar niets bewezen. Zo worden bij de gehanteerde schriftelijke bronnen wel de (Latijnse) teksten vermeld, maar steeds zonder vertaling of verdere toelichting gesteld dat het beslist om Wijk bij Duurstede gaat. Het is vergelijkbaar met het Bronnenboek van Nijmegen, waarin ook veel wordt beweerd maar niets bewezen. Voor een leek dient toch minstens de vertaling gegeven te worden en graag een toelichting waarom Van der Tuuk vindt dat het genoemde Dorestad dan Wijk bij Duurstede zou zijn.
Vanuit zijn professie (conservator van Museum Dorestad) is het vasthouden aan het oude standpunt van Van Es wel begrijpelijk (anders ben je je baan kwijt), van terdege wetenschappelijk onderzoek is allerminst sprake.
De discussie over een aantal zaken die in dit boek en op de website vermeld worden, gaat Van der Tuuk angstvallig uit de weg. Hij reageert immers niet op de emails hierover. We zouden in die discussie dan kunnen beginnen bij de transgressies, want als die aanvaard worden, is een verdere discussie al niet eens meer nodig. Zie verder bij transgressies.
Van der Tuuk is meerdere keren om een reactie gevraagd. Het blijft echter stil.
Bij geen reactie van zijn kant is aangegeven dat dit verhaal dan op deze website vermeld zou worden. Vandaar dat het er dan staat zonder zijn afwijzing!
Kurt Wayenberg komt tot wel zeer opvallende conclusies over dit boek (SEMafoor 2, mei 2014 *).
Het is opvallend te noemen dat Luit van der Tuuk het hele volk der Friezen naar Friesland wil trekken, maar dat in Friesland geen archeologische sporen zijn te vinden van Friese schepen, nauwelijks sporen van typisch Friese huizenbouw, van oorlogshandelingen. De Friezen uit Friesland waren agrariërs, geen krijgers. Het 'Friese' aardewerk kent geen nabootsingen van Romeins aardewerk, Ook van bestuurlijke handelingen is geen spoor te vinden, laat staan van lokale machthebbers. En de verhalen die erover bekend zijn (bijv. over Radboud) worden gelocaliseerd in Noord-Holland en niet in Friesland.
Sint Willibrord zou duizenden Friezen bekeerd hebben, maar heel Friesland was dunbevolkt en zoveel mensen om te bekeren waren er dus niet. Ook van de invallen van de Noormannen in Fresia is geen spoor gevonden in Friesland.
Voor de schat van Wijnaldum en Tzummarum en Wieringen verwijs ik graag naar het betreffende hoofdstuk. Ook daaruit blijkt niets wat de historici er graag van gemaakt zouden hebben. Er is geen enkel bewijs voor lokale Friese machthebbers uit af te leiden, noch van invallen van Vikingen.
*) SEMafoor is het kwartaalblad van de Studiekrijg Eerst Millennium. Meer informatie vind je in Semafoor.
Jammer, Luit van der Tuuk!
Op zijn eigen website schreef van der Tuuk: "De bronnen spreken dus een duidelijke taal. Dorestad was een belangrijk handelsknooppunt en lag op de splitsing van de Rijn en de Lek, op een plek die later Wijk genoemd werd. En juist daar troffen archeologen een omvangrijke havenplaats aan, waarvan de grootte van de nederzetting in onze streken ongeëvenaard is. De vondsten zijn voornamelijk in de achtste en negende eeuw gedateerd, in de bloeitijd van Dorestad. Vaak moeten archeologen gissen naar wat ze hebben opgegraven, maar in dit geval hebben we zekerheid: Dorestad lag waar nu Wijk bij Duurstede is. Die stelling kan slechts met etymologie van de koude grond, categorische bagatellisering van het archeologische onderzoek of complottheorieën worden ondergraven".Luit van der Tuuk probeert hier Albert Delahaye een sneer te geven. Nu heeft Delahaye de vondsten in Wijk bij Duurstede nooit ontkend, wel de interpretatie ervan. Het boerendorp dat ter plekke van Wijk van Duurstede gevonden is was het vissers- en jagersdorp Munna, maar dat dorp kent Van der Tuuk niet. En laten nu alle schriftelijke bronnen inderdaad een duidelijke taal spreken. Alle bronnen zijn Franse bronnen, ver weg geschreven van Nederland. Zouden die Franse bronnen wel over de geschiedenis van het verre Nederland geschreven hebben en de gebeurtenissen in hun eigen land onvermeld hebben gelaten? Waarom schreven die kroniekschrijvers in St.Omaars dan over 'de onzen' en verlos ons van de Noormannen?
En al die bronnen noemen meerdere kenmerken van Dorestad, waar de vissersplaats in Wijk bij Duurstede allerminst aan voldoet. Lees meer over die kenmerken.
Ook Arno Verhoeven spreekt die grote handelsplaats in zijn boek over "Middeleeuws Aarderwerk" tegen. Dus ook dat kenmerk vervalt voor het Dorestad van Van der Tuuk.
Iedereen heeft natuurlijk recht op zijn eigen mening en we hoeven niet allemaal hetzelfde te vinden. En Luit van der Tuuk meent veel te weten over Dorestad uit de historische bronnen en de opgravingen in Wijk bij Duurstede. Hij heeft zelfs de moeite genomen hier een mooie website over te maken en de manier waarop hij schrijft zal zeker velen aanspreken. Maar is het wel allemaal historisch juist wat hij schrijft?
Als je dan naar de bronnen verwijst, moet je die ook juist citeren.
Dat het 'Dorestad' uit de historische bronnen een belangrijke handelsplaats was, daar is iedereen het wel over eens. Het wordt zelfs een emporium genoemd, een zeehaven (zie de kenmerken). En van een zeehaven kun je bij Wijk bij Duurstede niet echt spreken zo halverwege het land, tenminste niet als je de transgressies ontkent. En dat Dorestad op de splitsing van de Rijn en de Lek lag staat in geen enkele bron. Dat is een interpretatie door het onjuist combineren van een oorkonde uit 777 en een Utrechts 'bezitboek' uit de late middeleeuwen. Degene die dit als standpunt hanteert laat al duidelijk zien niet de ware bronnen te kennen. Waar het genoemde eiland 'tussen Renum en Locham' lag, vermeldt Van der Tuuk niet. Dat 'Dorestad later VVic' genoemd werd, daar hebben we één bron van. Maar vreemd genoeg lopen de namen in de oorkonde in de tijd enigszins door elkaar. De bronnen spreken lang niet altijd zulke duidelijke taal als Van der Tuuk ons wil doen geloven. Je kunt die onduidelijkheid niet significant vinden (of verklaarbaar), die onduidelijkheid bestaat gewoon. Anders was het probleem toch allang opgelost? En op grond van één naam kun je geen verregaande conclusies trekken als die naam een doublure blijkt te zijn en in meerdere gelijkluidende plaatsen voorkomt. De naam WIC(K) werd algemeen gebruikt bij een nederzetting en komt in Nederland nog steeds voor in een wijk van een stad, maar ook in plaatsnamen (Wijk bij Maastricht, Rijswijk, Wijk aan zee enz.). Maar ook in Frankrijk (Wicres, Craywic, Dorewic, Ewic, Riswic, Ouderwic=Audruicq), in België (Opwijk, Noorderwijk, Boomwijk) en in Engeland (o.a. Wicken, Wickham, Alnwick, Berwick, Sandwick enz.) zijn tientallen WIC of WIJK of VIC plaatsnamen aan te wijzen. In de VS bestaat de plaats Brunswick (meerder keren zelfs), maar ook in Canada, Australië en zelfs in Chili bestaat de plaatsnaam Brunswick. Betere voorbeelden van deplacements historiques van de Duitse plaats Braunschweig kun je niet voorstellen. Opvallend detail: Brunswick in Georgia (VS) was in de Tweede Wereldoorlog een belangrijke havenstad, waar een strategische militaire locatie met een operationele basis tegen Duitse U-boten was gevestigd en scheepsbouw plaatsvond voor de Amerikaanse Marine in de strijd tegen Duitsland.