D.E.H. de Boer en E.H.P.Cordfunke, Walburg Pers 2010.
De Boer en Cordfunke behoren tot de traditionele historici bij wie Karel de Grote nog steeds in Nijmegen resideerde en Willibrord bisschop van Utrecht was: twee opvattingen die ondertussen wel achterhaald zijn. Lees meer over Karel de Grote en Willibrord.
Graven van Vlaanderen, Gerben Graddesz Hellinga, Walburg Pers 2013.
Gedenksteen graven van Vlaanderen in de Sint-Pietersabdij in Gent.
Zij lagen hier echter niet alleen, in totaal werden er 16 personen bijgezet, namelijk (in chronologische volgorde):
(1) gravin Judith (echtgenote van Boudewijn I)
(2) graaf Boudewijn I
(3) graaf Boudewijn II
(4) Adalbertus, zoon van Boudewijn II
(5) gravin Elftrudis (echtgenote van Boudewijn II)
(6) gravin Adela (echtgenote van Arnulf I)
(7) Lutgardis (dochter van Arnulf I)
(8) graaf Arnulf I
(9) Boudewijn Balzo (neef van Arnulf I)
(10) graaf Arnulf II
(11) gravin Sussane (echtgenote van Arnulf II)
(12) Godfried van Verdun (tweede echtgenoot van gravin Mathildis)
(13) gravin Mathildis (weduwe van Boudewijn III)
(14) gravin Odgiva (echtgenote van Boudewijn IV)
(15) Gisela (zus van Odgiva)
(16) graaf Boudewijn IV
Opgemerkt dient te worden dat de bronnen over de graven van Holland en Vlaanderen rond het jaar 1000 uit elkaar gaan lopen. Dat heeft alles te maken met de nadien ontstane misvattingen in de geschiedenis waarbij plaats-, rivier- en streeknamen, zoals de Isla, Hamaland en vooral over Frisia, in de verkeerde streek terecht kwamen. Ook hier is vaak sprake van de FUNDAMENTELE VERWARRING.
De Fundamentele verwarring: Nijmegen of Noyon,
die aan de basis ligt van alle andere verwarringen.
In de geschiedenis over de Graven van Holland kom je steeds dezelfde namen tegen van lieden die het allemaal zo goed weten, maar het onderling vaak oneens zijn met elkaar. We noemen B.Dijkstra, in het dagelijkse leven een keel-, neus- en oorarts (wat geen probleem hoeft te zijn, wellicht een voordeel om goed naar argumenten te luisteren), die familierelaties en geboorte- en sterfjaren van de graven van Holland opstelde, maar die gebaseerd zijn op rekenregels(?), onjuiste archeologische gegevens, en veel creativiteit. De fantasieën van Dijkstra’s aanvankelijke vriend in het traditionalisme, maar later aartsvijand van prof.dr.ir.Erich Heinz Pieter Cordfunke, een scheikundige (ook al geen beroepshistoricus), blijven door hem merkwaardigerwijs geheel onbesproken, geen gering punt. Bekend is de “bottenoorlog” tussen prof.dr.ir.E.H.P.Cordfunke (een schekundige) en dr.B.K.S.Dijkstra. Daarnaast noemen we Luit van der Tuuk, die noch historicus, noch archeoloog is, maar museum-conservator van Museum Dorestad (zijn broodheer!) met een dikke duim, waaruit de nodige fantasieën uitspruiten. Ook kan Kees Nieuwenhuijsen niet onvermeld blijven, waarbij in zijn 'methodisch' werk steeds van alles “denkbaar” is, wat alweer een “fraaie reeks” oplevert. Dr. Kees Nieuwenhuijsen stelde zich, na zijn Lex Frisionum escapades waarin hij prof.dr.K.O.J.T.Freiherr volgde, plotseling op als een “kritische” leerling en is zelf inmiddels – terecht – afgeschat tot amateur-historicus; de werkelijke beroeps-oordeelkundigen laten het ondertussen weer lelijk afweten en vallen hem niet bij of af, wat bij 'beroeps' kenmerkend is. Vooral je niet ergens over uitspreken, maar zwijgen. Je zou eens ongelijk krijgen? (Bron: K.IJpelaan, Graven van Holland).
Lees meer over Echternach en over de Kerken in Holland, twee thema's die nauw verweven zijn met de eerste graven van Holland.
In de literatuur is het onomstreden dat de oorsprong van de Hollandse graven in Friesland, West-Friesland dan wel in Kennemerland moet worden gezocht, of was het toch de omgeving van Dordrecht. Bestudering van de originele klassieke teksten maakt onmiskenbaar duidelijk dat ze hun beroep eerst vooral uitoefenden in het noorden van Frankrijk, en daarna in Gent. Kijken we naar het archief van de Graven van Holland dat zich in het Rijksarchief te ’s-Gravenhage bevindt dan zien we dat het oudste stuk pas uit 1204 is.
Werden alle Fresia-documenten aanvankelijk voor Friesland opgeëist, wat al in de negentiende eeuw leidde tot kritisch onderzoek naar de geschiedschrijving zelve, ze passen net zo min op West-Friesland, Kennemerland of Holland. Wat onder Fresia begrepen moet worden is zelfs uitgesmeerd over het hele gebied van Noordwest-Frankrijk tot Denemarken aan toe om het enigszins passend te maken.
Kijken we omgekeerd naar wat voor Holland en Friesland nu eigenlijk vaststaat, bijvoorbeeld met betrekking tot zoiets fundamenteels als de dijkenbouw, dan lezen we het volgende : «Directe gegevens, onwraakbare getuigenissen uit geschreven bronnen zijn er niet. De literaire overlevering leidt hoogstens tot de aanwijzing, dat er vóór het jaar 1000 geen bedijkingen in het zeekustgebied waren, althans geen omvangrijke bedijkingen, die als publieke werken vielen te beschouwen.
Vroege documentatie blijkt tegen kritisch onderzoek niet te zijn bestand. De befaamde akte van “1097” b.v., betreffende Ouderkerk in de Krimpenerwaard, is van het jaar 1287 en van graaf Floris V afkomstig. De kolonisatie van waterbouwkundige Nederlandse ontginners in de buurt van Bremen is eerst op het jaar 1106 te bewijzen. De IJ-dijk, die vóór 1018 bestaan zou hebben, berust op een fictief historisch fundament.
Dr. D.P. Blok voegt daar aan toe: «Men neemt tegenwoordig algemeen aan, dat in Nederland vóór de 11de eeuw geen dijken van enige betekenis aangelegd waren [...]. Nu is het tegengaan van wateroverlast door het maken van dijken iets zo elementairs – zoals iedereen weet die wel eens op het strand heeft gespeeld – dat het wel gek zou zijn als men daar vóór de 11de eeuw niet opgekomen zou zijn: in Italië deed men dat al in de tijd van Horatius !» Duidelijke taal!
De West-Friese omringdijk bijvoorbeeld wordt als geheel pas voor het eerst vermeld in 1320 en kan toen nog niet lang hebben bestaan. Maar zonder dijken stond volgens Rijkswaterstaat alles meters onder water. Het idee dat het maaiveld veel hoger moet hebben gelegen kan, vooropgesteld dat het juist zou zijn, alleen tot de gevolgtrekking leiden dat er een voornamelijk onbewoonbaar moerasbos was dat pas door afwatering en dijkenbouw werd ontgonnen en voor bewoning geschikt gemaakt, waardoor de bodem vervolgens inklonk (daalde).
Dat beeld wordt bovendien door de archeologie volkomen bevestigd : de doorlopende Hollandse geschiedenis begint op zijn vroegst in de elfde eeuw, en dan nog alleen op de Zuid-Hollandse eilanden en er is geen duidelijke continuïteit met eerdere bewoning.
Voor de herkomst van de graven van Holland is bepalend waar hun bezittingen lagen, met wie zij trouwden en waar zij begraven zijn.
De Gouwgraven Lyderick, Inghetrau en Audare zijn allen begraven in Aerlebeke (is Haralbeke bij Kortrijk). Zij waren graven van Flandria. De eerste 'erkende' graaf van Flandria was Boudwijn I (met de IJzeren Arm), geboren ca. 840, was getrouwd met Judith, dochter van Koning Karel de Kale en werd begraven in de abdij van St.Bertijn in St.Omaars. Zie afbeelding hiernaast.Zijn opvolger, Boudewijn de Calve (Kale), werd graaf van geheel Vlaanderen. Zie de kaart van Vlaanderen hiernaast, met de gebiedsuitbreidingen naar Picardië en Artois. Vergelijk ook de jaartallen van de plunderingen van de Noormannen, met die in Nederland gehanteerd worden. Plunderden de Noormannen in Vlaanderen en tegelijk in Deventer en Nijmegen, maar niet in Utrecht? Klik op de kaart voor een vergroting..
Boudewijn trouwde met Elftrude, dochter van de Engels koning Alfred de Grote. Zij zijn beide begraven in de Sint-Pietersabdij in Gent, aangezien een vrouw niet begraven mocht worden in de St.Bertinsabdij, wat hun uitdrukkelijke wens om 'voor eeuwig in hetzelfde graf te rusten'. Zij kregen twee zoons en twee dochters, waarvan de oudste zoon Arnulf in 918 zijn vader opvolgde als graaf van Vlaanderen. Arnulf werd ook begraven in de Sint-Pietersabdij in Gent, zijn zoon Boudwijn III in de St.Bertijns in St.Omaars.
Arnulf huwde zijn 3 dochters uit zijn eerste huwelijk uit aan Isaac van Kamerijk, Wicman van Hamaland en Dirk van West-Frisia om zich te verzekeren van machtige bondgenoten. Zijn tweede huwelijk was met Adela, dochter van graaf Herbert II van Vermandois.
Bron: Graven van Vlaanderen, Gerben Graddesz Hellinga, Walburg Pers 2013.
Vanaf hier gaat de Nederlandse geschiedenis in de fout. Hamaland was een graafschap in Vlaanderen, net als West-Frisia. De graven van Vlaanderen en hun opvolgers zijn begraven in de Sint-Pietersabdij in Gent, Boudewijn V in de St.Pieters in Rijssel. Robrecht de Vriese, soon van Vlaanderen (ca.1030-1093) is begraven in Cassel. De hele generatie graven van Vlaanderen woonden, trouwden en werden begraven in Frankrijk. De stiefzoon van Robrecht le Frison, Dirk zou als Dirk V graaf van Holland worden. Vraag is dan toch nog welk Holland? Lees meer over Holland en over Hamaland.
Zie opmerking in de linker kolom over de verschillende opvattingen over de graven van Vlaanderen en Holland. Rond het jaar 1000 gaan de gegevens uit elkaar lopen en worden niet geheel betrouwbaar als je beide uitgaven naast elkaar legt. Dat heeft alles te maken met de nadien ontstane misverstanden in de geschiedenis, waarbij misvattingen zijn ontstaan over plaats-, rivier- en streeknamen, zoals de Isla, Hamaland en vooral over Frisia. Was dat in Vlaanderen of in Nederland?Uit de "Tableaux Généalogiques" blijkt alles naar Noord-Frankrijk en Vlaanderen te wijzen. De 'stamvader' van deze familie was Karel de Kale, koning van West-Francië die getrouwd was met Ermentrudis van Orleans. Zij hadden 9 kinderen. Hun oudste dochter Judith werd in 861 geschaakt door Boudewijn I van Vlaanderen, waarmee het Vlaamse huis begon. Een andere dochter, Ermentridus, was abdis van Hasnon en Oostervant (let op de richting: dit Hasnon dat Ascloa was, wordt verward met Asselt). Hun kleinzoon Arnulf I trouwt met Adèle van Vermandois, net zoals Dirk I (uit een andere tak van deze zeer omvangrijke familie) trouwde met Geva van Vermandois, de streek rond Noyon. Het 'bezit' dient wel in de familie te blijven! Adolf, de broer van Arnulf, was graaf van Ternois en Boulogne. Arnulf had 5 kinderen die, behalve Egbert die op jonge leeftijd overleed, allemaal trouwden met echtelieden uit Gent, Hamaland, Saksonia, Guines en West-Frise. Dit vond allemaal plaats in Vlaanderen en niet in Nederland of nog verder weg in Duitsland. In de afstammingslijst van Arnulf komen we in 1071 Robert graaf van Vlaanderen tegen die zich 'le Frison' noemt. Frison of Vriese was een streek in Vlaanderen. Robert trouwt met Gertrude, dochter van Bernard II 'duc de Saxe' en weduwe van Florent I, graaf 'de Frise'. Robbert of Robrecht (zie afbeelding hiernaast) werd begaven in Cassel, zijn thuis. Tot hier gaat het steeds over Frans- en Belgisch Vlaanderen. Nederland wordt hier nog niet genoemd.
Afbeeldingen van graven Dirk I t/m Dirk V uit "Rijmkroniek van Melis Stoke" (uitgave van Cornelis van Alkemade,1699), zoals men die beschouwde (uiteraard fantasie, al kunnen details -zoals kleding- wel juist zijn). Ze zijn allemaal wel voorzien van een zwaard (oorlogzuchtig) en een schouderbord met de Vlaamse Leeuw, wat hun afkomst aangeeft.Klik op de afbeelding voor een vergroting.
De familietak van Dirk raakte in onmin en verlegde hun macht en bezittingen naar het noorden, waar in Holland en Friesland door ontginningen (en regressie van de zee) nieuwe gronden vrijkwamen. Feitelijk was Dirk III (993-1039) de eerste die als graaf van Holland invloed in Holland begon te krijgen. Lees meer hieronder bij Even wat geschiedenis.
In de traditionele opvatting beginnen de Graven van Holland in Friesland, of in West-Friesland, of in Kennemerland, al naar gelang wie er schrijft, waarbij ze hun macht geleidelijk naar het zuiden uitbreiden. In werkelijkheid verloopt de historische beweging precies omgekeerd: ze beginnen in de negende eeuw in het zuiden, in het gebied ten westen van Béthune en rond Terwaan (Frans-Vlaanderen), ongeveer het gebied ten noorden van het huidige Artesië (Frans Artois), waar ze als graven van Fresia enig leengoed hebben. Vanaf 940 zijn ze in Gent te vinden te midden van dynastieke intriges. Rond 1018, na het pleit in Gent te hebben verloren, verblijven ze met wisselend succes rond in het Merwede-gebied (rond Dordrecht, de oudste stad van Holland!). In 1063 zouden ze geprobeerd hebben om in Egmond voet aan de grond te krijgen, voortdurend heftig betwist door de bisschop van Utrecht die beweerde datzelfde gebied van de Duitse keizer in leen te hebben, terwijl de Hollandse graven zich beriepen op rechten die ze van de Franse koning zouden hebben ontvangen. Pas in het jaar van het uitsterven van het 'Hollandse Huis' (1299) wordt West-Friesland 'bedwongen'. De oversteek naar Friesland wordt pas in 1314 bekroond met het vestigen van enige heerlijke macht. (Bron: K.IJpelaan, Graven van Holland).
Een bevestiging van het verloop van zuid naar noord vinden we in "Gravinnen van Holland" uit 1987 van E.H.P.Cordfunke, al doorziet hij zijn eigen boek niet. Als oudste bron noemt Cordfunke het Kalendarium van Egmond, zonder zich af te vragen waar dit Kalendarium vandaan kwam. Het blijkt namelijk vanuit St.Omaars te komen en is via Gent in Egmond terecht gekomen. Cordfunke maakt de gebruikelijke fout door het klassieke Frisia in Friesland te plaatsen en niet in Vlaanderen (zie bij Frisia).
Als je kijkt met wie de 'graven van het 'Hollandse huis' trouwden, voor zover dat bekend is, geeft dat duidelijk de richting aan waar zij vandaan kwamen. Als stamvader van de 'Hollandse' graven beschouwt men graaf Gerulf. Deze ontving goederen in Teisterbant, wat traditioneel in het rivierengebied wordt geplaatst, maar dezelfde streek is als Taxandria (zie daar). De kleinzoon van Gerulf, Dirk I, trouwde met Geva dochter uit het Noordfranse geslacht van de graven van Vermandois. De zoon van Dirk I, Dirk II trouwde met Hildegard van Vlaanderen, zijn zoon Arnulf trouwde met Liutgard van Luxemburg. Dirk III trouwde met Othilde van Saksen (Saxonia in Vlaanderen wel te verstaan). Ziet U ook de lijn van zuid naar noord?
Interessant is ook dat de Katholieke Universiteit van Nijmegen (KUN) de naam kreeg van de Utrechtse bisschop Radboud, die een even omstreden figuur als Karel de Grote was. Deze Radboud was een misdadige intrigant en heeft een dubieus verleden als bisschop van Trajectum (niet Utrecht: zie daar) en abt van Aefternacum (niet Echternach: zie daar). Bisschop Radboud (of Redbod) (900-917) had nauwe banden met graaf Waldger, een zoon van zijn oom Gerulf I. Er wordt wel aangenomen (p.21 in "Gravinnen van Holland") dat Radboud zou afstammen van de zus van Gerulf I en via zijn moeder dus zou afstammen van de Friese koning Radbod (overleden in 719), naar wie hij blijkbaar vernoemd was. In hoeverre hier sprake is van fantasie en speculatie blijft een vraag. Het is dan wel opvallend dat ook deze bisschop Radboud duidelijk een relatie met Vlaanderen had en niet met Utrecht.
Toch is het zeer interessant wat Cordfunke in dit boek schrijft. Helaas volgt hij niet zijn eigen opvattingen, zoals 'de vele discussies over het onderzoek van B.K.S.Dijkstra' en het is 'van belang de verschillende bronnen kritisch met elkaar te vergelijken'. Cordfunke maakt hier de gebruikelijke fout door vooral uit te gaan van de 'Tabula', een late bron uit ca.1470, zoals hij schrijft (p.13) en van daaruit terug te redeneren. En juist bij dat "terugredeneren" zijn de meeste fouten gemaakt in de historische geografie van Nederland.
De visie van Albert Delahaye.
Het is net zo onjuist om de geschiedenis van de eerste Graven van Holland in Nederland te plaatsen, als de geschiedenis van het oude Frisia in Friesland te plaatsen. De eerste Graven van Holland waren de graven van Vlaanderen. Het beginjaar dat door De Boer en Cordfunke met Gerulf en Dirk I op 880 wordt gesteld, is een mythe. Ze stellen wel terecht dat Melis Stoke aannam dat Dirk I de stamvader van de Hollandse graven was. Stoke ging uit van de schriftelijke overlevering die in de abdij van Egmond was opgetekend. Met het noemen van de abdij van Egmond is duidelijk waarop de opvattingen van De Boer en Cordfunke zijn gebaseerd. Maar de oorkonden van Egmond kwamen, via Gent, uit Frans-Vlaanderen. Lees meer over Egmond, over het Graafschap Holland en over de naam Holland.
Volgen we de traditionalistische geschiedenis dan kunnen we ons er over verbazen dat de Graven van Holland voortdurend bezig waren in een strijd met de bisschop van Utrecht, vóórdat het Bisdom Utrecht bestond. En die strijd werd steeds gevoerd in Vlaanderen. Het geeft precies aan dat beiden, zowel de Graaf van Holland als de Bisschop van Trajectum vóór de 10de eeuw in Vlaanderen thuis horen. De Graven van Holland probeerden steeds hun eigen graafschap te behouden of in leen te krijgen, waarbij ze er telkens weer in slaagden rechten kwijt te raken vóórdat ze die verworven hadden. Het waren dus minder 'begaafd' dan men ze altijd voorstelt.
Even wat geschiedenis.(hiernaast een idyllisch plaatje van de Graven van Holland en Zeeland, allemaal fantasie uit de 16e eeuw).
Wanneer ontstond er feitelijk een soort staatkundig beheer in Friesland? Stambomen van Friese en Hollandse graven zijn er wel, maar er zijn meerdere parallellen met de Vlaamse graven. Louter toeval? Albert Delahaye wijst op de Annalen van Einhard waar we over de nabijheid van de Friezen en Saksen het volgende lezen: "De troepen van Karel de Grote werden door Thedericus, graaf van Frisia, aangevoerd en in Rhiustri (dat is Hestrus bij St. Pol-sur-Ternoise) door Saksen onderschept en vernietigd". Kwam Karel de Grote met de Friese troepen naar Drenthe? Echter Rhiustri geeft de plaats van de veldslag aan. Die vond dus plaats in Artesië (Frankrijk) en niet in Nederland. Zouden de Friezen uit Friesland in Noord-Frankrijk gevochten hebben tegen de Saksen, die daarvoor even uit Drenthe kwamen?
. Er blijkt dus al een graaf van Frisia te bestaan voordat Friesland als graafschap bestond.
H.A.J. Roobeek (brn: zie onderaan) geeft een stamboom met graven uit Frisia beginnend bij Gerulf ca. 900. Over Gerulf bestaat geen enkel vaststaand historisch gegeven over geboorte en dood. Laat ons daarom eens alle opgemaakte schema's en data vergeten en de de aardrijkskundige gegevens over die graven volgen die in de officiële documenten voorkomen, met de vraag: "Waar gebeurde dit?".
Als in 1156 de abdij van Echternach 24 kerken in Holland claimt, als zijnde voormalig en erfelijk bezit van St.Willibrord, wordt de abdij van Egmond niet genoemd wordt, wel de kerk van 'Ekmunde' (zie noot hieronder). Overigens mislukte deze claims aangezien de graaf van Holland het 'terug krijgen' niet vertrouwde. Het was toch nieuw land dat voordien onbewoond was? concludeerde de graaf. Die 'restitutie' bleek nadien geheel onterecht, zoals de latere geschiedenis wel uitwees. Echternach week toen uit naar Zeeland (waar het schapenweiden kreeg) en Noord-Brabant waar enkele claims (4!) op kerkelijk bezit wel lukte.
Noot: Bisschop Willem van Utrecht erkent tegenover de abt van Echternach, dat de abdij voor de helft de kerken in Holland bezit, eertijds door Karel Martel en anderen geschonken, die de graven Dirk III van Holland, Dirk IV en Floris onrechtmatig in bezit genomen hadden. Het waren de hoofdkerken: Flardinge, Kiericwerve, Velsereburc, Heligelo, Pethem, met de onderkerken of kapellen: Harago, Sche, Rinesburc, Warmunde, Letthemuthon, Rinsaterwalt, Asclekerewalt, Agathenkiricha, Hemetonkyricha, Ascmannedelf, Spimerawalt, Sloten, Ekmunde, Alcmere, Skimere, Misnen, Woggungen, Aldendohorp en Vronlo. Theofried van Echternach had links en rechts wat plaatsnamen opgepikt en kwam zodoende tot een getal van 24 plaatsnamen, waarvan hij gemakshalve 25 kerken maakte. Waar hij de namen en dit aantal vandaan haalde, is een raadsel, daar hij onmogelijk alle oude akten heeft gezien, anders had hij het astronomische getal van bijna 400 kunnen halen. De kerken kunnen we meteen afschrijven, daar in de meeste akten sprake is van een grondbezit of andere rechten doch slechts zelden over het bezit van de kerk. Zijn bewering leidde er wel toe, dat Echternach in 1157 (en niet in 1063 !) een claim in Holland ging stellen. Dit wijst dan ook nauwkeurig de tijd aan dat deze vervalsing in elkaar werd gestoken. Dat het om een vervalsing gaat, heeft Albert Delahaye in zijn boeken wel aangetoond. Lees meer over de oorkonde uit 1063
Tot hiertoe zijn alle geografische gegevens in Frankrijk en Vlaanderen aan te wijzen en niet in Nederland. Is het dan Nederlandse geschiedenis te noemen? Vanaf Dirk III kan de Gravengeschiedenis van Nederland feitelijk pas beginnen. Alle bezittingen lagen voordien in Frankrijk en de graven werden 'de Fries' genoemd en plots verdwijnt het 'van Gent'. Gent werd vergeten, ook in Egmond waar de eerste monniken uit Gent kwamen met meenemen van het Cartularium van Egmond dat uit St.Omaars kwam. Lees meer over Egmond en de Annalen.
De vraag is wat de later opgestelde stambomen waard zijn? Wie was Hildegard van Gent? Was zij Hilde uit het Gudrun-epos, die in 950 de abdij van Egmond gesticht zou hebben? Zij overleed in 990. Zij leefde met Dirk III († 988). De abdij van Egmond bezit het Cartularium van Radboud met de afbeelding van de abdij Centula ofwel St-Rikiers te Abbeville. Waarom? Hoe kwam het daar terecht? En de Annales van Egmond? Kwam Walter uit de 'ganda-stichting' te Lens, door St.-Amandus uit Elno of St-Amand-les-Eaux gesticht? Heeft Walter geschriften van Hucbald en anderen meegenomen? Gent bezit immers geen geschriften uit die tijden.
Dat er overeenkomsten in de Vlaamse en de Hollandse geschiedenis zijn ligt voor de hand. Wie sterft er nu precies in 964? Arnold I en Dirk II erft Gent (of ganda) en Waes (waseland of moseland (moerasland): een put wasen is in Vlaanderen het slijk eruit scheppen). In 988 sterft Dirk II en ook Arnold II, in 1093 sterft Robrecht de Fries, die in 1063 Gertrude van Saksen huwde, weduwe van Floris I, en overlijdt Bertha dochter van Floris I de Fries. In 1113 stierf Gertrude van Saksen. Robrecht en Gertrude kregen 5 kinderen. Robrecht was de jongste zoon en had geen erfrecht op de troon. Hij werd echter tweemaal dik betaald als compensatie, eenmaal te Oudenaarde en eenmaal te Brugge in 1069. De vader van Robrecht de Fries, Boudewijn V van Rijsel (Lille) (| 1067), gehuwd met Adela dochter van de Franse koning, zorgde dat zijn dochter Machteld met de hertog van Normandië huwde, (goede buren), beter bekend als Willem de Veroveraar die in 1066 Engeland onderwierp. Boudewijn VI stierf te Brugge op 17 juli 1070 en werd er begraven.
Het is opvallend en levert de nodige vragen op dat ook andere Vlaamse graven begraven zijn in Frans-Vlaams gebied.
Wie deze geschiedenis niet kent, die toch her en der na te zoeken is, kan niet langer ontkennen dat de Hollandse (en Gelderse) graven uit Vlaanderen kwamen en wel uit het klassieke Frisia. Lees meer over het klassieke Frisia.
Noot *): In de geschiedenis van de graven van Guînes, Historie van Ardres geheten, zijn verschillende vermeldingen te vinden over personen die'gandavenses' (van Gent) genoemd worden, maar het daarom nog niet hoeven te zijn. De zoon van Arnold I werd Boudewijn van Tournehem genoemd en niet Boudewijn van Gent. Adelidem Samurensem (van Samur) et Ghislam Gandavensem (van Ardres of van St.Amand). Winemarus Gandavensis oppidi castellanus (1088 - 1138). Balduinurn Sancti Petri Gandavensis primo monachum ab Liskensibus (uit Licques). Filiam Margaretham que nupsit Gandavensis militi Stepponi (Margaretha huwde Stepponi, die diplomaat was van Filip van de Elzas in 1171, die in Watten begraven ligt. Interim Arnoldus Gandavensis apud Tournehem residens et mores faciens. Deze Arnoldus resideerde in Tournehem en nam de streek van Ostrevant in bezit, Artesië, Ponthieu en Amiens. Zijn opvolger Boudewijn bevolkte de Friezenstreek met 25 echtelijke en bastaardse nakomelingen, zegt de historie. Quomodo Arnoldus Gandavensis Henricum Buoburgensem apud Aldervlcum bello lacessivit. Vertaald: Hoe Arnold van de Aa-monding Henri van Bourbourg bij Audruicq door geweldpleging ombracht. Manasses dedit nepoti suo Gandavensi Arnoldo Tornehem cum appendiciis eius. Vertaald: Manasses gaf aan zijn neef Arnold van ganda (monding) Tournehem met zijn bijhorigheden.
Over wel 'gande' (is rivermonding) gaat het hier? Duidelijk is wel dat de stambomen van de graven van Friesland, Holland en Vlaanderen aan herziening toe zijn.
Enkele hier gebruikte bronnen zijn: Dhondt. J, Korte geschiedenis van het ontstaan van het graafschap Vlaanderen: Van Boudewijn de IJzere tot Robrecht de Fries. Bos Jurjen M, Archeologie van Friesland, p. 50-51. Delahaye A, Ware Kijk op, Deel II p. 263. Roobeek H.A.J, Van Frisia naar Holland, Semafoor, nr.1, mei 2000.
De abdij van Egmond. Voor de stichting van de abdij van Egmond wordt graaf Dirk I omstreeks 925 als stichter gezien. Maar van graaf Dirk I is geen enkele oorkonde bekend. De oudste oorkonde die een graaf van Holland vermeldt is van 1101 (Koch, OHZ,I, nr.92). Volgens Opperman dateert de naam Holland met een graafschap niet eerder dan de 12e eeuw (Stadt und Stift Utrecht II, p.235). Beide onderzoekers bevestigen elkaar. Het gebied waarover Dirk II en Dirk III hun macht uitoefenen wordt in de bronnen nooit Holland genoemd.
Bovendien zou Dirk I volgens de overlevering een nonnenklooster gesticht hebben, dat als eerste 'erewacht' bij de relikwieën van St.Adelbert op dezelfde plaats zou hebben gestaan, waar later de abdij zou verrijzen. Zijn zoon Dirk Il, verving de nonnen door monniken en moet derhalve als feitelijke stichter van de abdij circa het jaar 950 worden beschouwd. Dirk II haalde die monniken uit het moederklooster in Gent. Lees meer over de mythe van St.Adelbert. Lees meer over het Graafschap Holland.
Dan komen we bij het gegeven of graaf Dirk II al als graaf van Holland beschouwd mag en kan worden. Juist uit die 'beginperiode' is veel onduidelijk en vooral gebaseerd op talloze aannamen, schrijven de auteurs. Enkele jaartallen zijn af te leiden uit schriftelijke gegeven. De oorkonden en regesten van de graven van 'Holland' beginnen echter pas met het jaar 967 en zijn gedateerd naar Blandinium (=Gent) en handelen over goederenbezit van de Sint-Pietersabdij te Gent. Holland komt er niet in voor, evenmin als de abdij van Egmond. Pas in 1083, onder Dirk V (regeerperiode 1061-1091), wordt voor het eerst Egmond genoemd. Of Dirk II werkelijk de zoon was van Dirk I is aan twijfel onderhevig, vanwege het grote leeftijdsverschil tussen beiden. Enkele historici menen dat er tussen Dirk I en Dirk II nog een andere graaf geweest moet zijn, vaak Dirk I-bis genoemd. Zo worden wel vaker 'gaten' in de geschiedenis gedicht. Dirk II groeide op in de leefgemeenschap van de Sint-Pietersabdij in Gent. Maar in het jaar 950 zou hij volgens deze gegevens nog niet geboren zijn. In 939 kan hij zijn vader, die toen sneuvelde, dan ook niet opgevolgd zijn. Voor Dirk I wordt als 'vader' Graaf Gerulf genoemd, waarvan de regeerperiode tussen ca.885 en ca.889 was. Dirk I regeerde van ca.916 tot 939, Dirk II van ca.970 tot-988. Tussen de regeerperiode van Dirk I en Dirk II zit ruim 30 jaar, ofwel een generatie verschil.
Wat leert de archeologie?
In de jaren1903, 1920, 1941 en 1947/48 is archeologisch onderzoek gedaan op het terrein van de abdij van Egmond (hoofdstuk 12 van Tien Eeuwen Egmond). Naast Romeins en Pingsdorper aardewerk zijn er meerdere cultuursporen waargenomen, die volgens de opgravers op zijn vroegst teruggaan tot in de 9e/10e eeuw. Ziet u ook hier weer het gat tussen Romeins en 10e eeuw? De opgravers menen dat het in hoogste mate waarschijnlijk is dat er vóór de stenen abdijkerk met zijn minstens drie bouwperioden nog een bescheidener, eveneens Christelijk bedehuis is geweest. Hoe weet men dat het een bedehuis was waarvan men grondsporen vond? Hoe weet men dat dit Christelijk was? Het antwoord wordt door de opgravers zelf gegeven. Dat de gedachte hierbij onwillekeurig uitgaat naar het houten, door Dirk I gestichte oratorium, is wel vanzelf sprekend. De onmiddellijke overblijfselen daarvan zijn echter blijkens het boven gereleveerde tot nu toe niet gevonden. Zij bevinden zich niet onder de stenen abdijkerk, ook niet onder de oudste bouwsporen daarvan (p153; Tien Eeuwen Egmond). De gedachte gaat niet willekeurig uit naar een aangenomen geschiedenis, maar juist heel doelbewust.
Het is een aangenomen mythe, gebaseerd op veronderstellingen van de 17e eeuwse fabelschrijvers.
En dan de geschreven bronnen.
Voor de geschiedenis zijn we voornamelijk afhankelijk van de Annalen van Egmond (Annales Egmundenses) en het daarbij behorende Necrologium Egmundanum. Daarover waarschuwde Otto Oppermann al in 1933 dat we te doen hebben met een samenraapsel (compilaties) van Johannes de Beka, die in de 15e eeuw flink aangevuld en gewijzigd is. Andere belangrijke bronnen uit dezelfde periode zijn de oorkonden uit 1063 en uit 1083, waarvan is vastgesteld dat het vervalsingen zijn. De Annales Egmundenses zijn bijna geheel samengesteld uit andere kronieken, vooral van Sigebert van Gembloux (±1035-1112) en van Regino von Prüm (±840-915), zodat het duidelijk is dat Egmond helemaal geen eigen traditie had, maar die in de twaalfde eeuw juist probeerde te krijgen met van elders geleende gegevens. En dan hebben we natuurlijk Melis Stoke, die net als Jacob van Maerlant in opdracht van Floris V schreef. Melis Stoke dichtte een Hollandse mythologie bijeen waarin de historische rechten van de Hollandse graven tegenover Utrecht vooropstonden, en op diens rijmelarij is al eeuwenlang kritiekloos voortgeborduurd. Maar zelfs in de mythologische versie van de geschiedenis staan zoveel Noord-Franse en Vlaamse zaken dat de hele verdere rest alleen daardoor al ter discussie staat.
Over de 'Moderne' bronnenboeken kan het verhaal kort zijn.
In de tegenwoordige boeken wordt nog steeds uitgegaan van algemeen aanvaarde opvattingen, die in feite achterhaald zijn (zie de onenigheid tussen de verschillende auteurs). Bij het natrekken blijkt telkens weer dat moderne geschiedkundigen naar elkaar verwijzen in plaats van naar de bronnen, waardoor hun beweringen moeilijk controleerbaar zijn en de bronnen lastig zijn terug te vinden. De één oppert iets, de volgende noemt het ‘waarschijnlijk’, voegt er iets aan toe, en de derde neemt het aan als feit, zich daarbij beroepend op de voorafgaande, dan trekt iemand het half in twijfel, maar een volgende bouwt het juist weer verder uit, en zo vervolgt de discussie zich. De oorspronkelijke bron blijkt vervolgens niet te vermelden wat de uiteindelijke conclusie rechtvaardigt.
Hoewel er een paar grote lijnen zichtbaar zijn is veel van deze geschiedenis nog in raadselen gehuld. De primaire bronnen moeten de bewijzen bevatten; met de secundaire opvattingen kan nagegaan worden hoe de mythen tot stand kwamen en hoe deze zich ontwikkelden tot de opvattingen die in de moderne literatuur nog steeds gehandhaafd worden.
|
De Graven van Holland. De Graven van Holland spelen in de geschiedenis van Holland en van de abdij van Egmond een cruciale rol. Maar zijn zij historisch (of archeologisch) ook aantoonbaar? Of is het als met meer onderdelen van de geschiedenis vóór de 12e eeuw één grote mythe? Hoewel het graafschap Holland in 862 zou zijn ontstaan onder de knoet van de Noorman Rorik, is Floris (II, de Vette) de eerste die in 1101 in een oorkonde als graaf van Holland wordt vermeld. Dat wil zeggen na meer dan tweehonderd jaar van 'grafelijke geschiedenis'. Vandaar zou het zelfs teruggaan tot het jaar 678 als graafschap, hertogdom en in het begin zelfs als koninkrijk. Toch beginnen De Boer en Cordfunke de Grafelijke geschiedenis pas in 880, nog wel met enkele vraagtekens. Waarom niet pas in 889, zoals hieronder vermeld wordt? |
 |
Traditie en mythe. Dr. D.P. Blok ging in de eerste druk van zijn boekje De Franken (1968) maar helemaal aan de Graven van Holland voorbij, maar in de derde en laatste druk durft hij iets meer te onthullen, maar dat is wel érg weinig en wat er geschreven werd klopt ook nog van geen kanten. Om te beginnen : 'ons land' heeft niet alleen weinig materiaal te bieden, maar zelfs helemaal niets tot aan de twaalfde eeuw. Hoezo waren graven 'gedetacheerd', en vanwaar dan wel ? Hoe 'eclipseerde' (=verduisterde) hier het rijksgezag ? Hoe kan het dat al de genoemde bronnen uit Noord-Frankrijk komen of uit Gent ? Op wie wordt in dit verband gedoeld met 'rijksaristocratische families', die zich veel zuidelijker bevonden en waaraan de graven zonder twijfel verwant waren? (Bron: K.IJpelaan, Graven van Holland). |
Wat weten we uit de klassieke teksten?
|
Een terrein in Egmond zou "de Rabboud" heten en verklaard worden dat "Rabboud" een Noorman-of-zo was geweest. Merkwaardig is dat hierdoor een verband blijkt met de schaars bekende sage. Dat de Radboud uit de bedoelde sage dezelfde is als Radboud I, koning van Friesland, kan betwijfeld worden, omdat reeds vier plaatsen genoemd worden waar hij zou zijn begraven. Wel echter heet een niet historisch te bewijzen Radboud II in 792 te Egmond te zijn gestorven. Deze zou dan —volgens de overleveringen— een zoon van Adgisl II en een kleinzoon van Radboud I
moeten zijn. Volgens een oude legende zou deze Radboud ten tijde van Adelbertus, de apostel van Kennemerland, hebben geleefd en door hem zijn bekeerd en gedoopt. Dit zou dan voor 25 juni 740 (de sterfdatum van Adelbertus) zijn geschied (Westerheem, 1957, p81). Hoe mythen ontstaan en in stand blijven..... |
Uit een 12de-eeuwse aantekening in de marge van het in origineel bewaard gebleven handschrift van de Egmondse annalen blijkt dat de oorkonde van 15 juni 922 toen al op 863 was geplaatst. De eigenlijke oorkonder, de West-Frankische koning Karel de Eenvoudige, werd daardoor aangezien voor de Oost-Frankische koning Karel de Kale, die in 863 regeerde. Met deze oorkonde ontving graaf Dirk (I) de kapel te Egmond met een belangrijk goederenbezit als beloning voor steun aan de koning in diens strijd tegen zijn opstandige vazallen. In deze 'oudste' oorkonde - die werd verleend in het Brabantse Bladel toen de koning op de vlucht uit Frankrijk was - heeft men in de middeleeuwen wel het 'scheppingsverhaal' van het graafschap Holland gelezen. De achtereenvolgende middeleeuwse geschiedschrijvers hebben telkens wat aan dit verhaal toegevoegd tot het bij de laat 15de-eeuwse kroniekschrijver Jan van Leiden was uitgegroeid tot de successtory van Dirk, de eerste graaf van Holland, die een zoon was van Sigisbertus, prins van Aquitanië. Deze gefantaseerde prins zou via de Merovingische koningen afstammen van koning Priamus van Troje. Dirk I was, volgens Jan van Leiden, een man eerbaar van zeden, claer van geboerten ... , een kampioen van de christenheid tegen de heidenen.
Ook over de oorsprong van het grafelijk gezag in Holland is veel geschreven. Reeds Melis Stoke huldigde de opvatting dat Holland aanvankelijk een stuk was van het veel grotere Friesland, waar in die opvatting de Bataven leefden ".
Het is wel duidelijk dat de eerste geschiedenis van de Graven van Holland gebaseerd is geweest op aannamen, verkeerd gelezen teksten en gefantaseerde toevoegingen om te komen tot een wonderlijk 'scheppingsverhaal' van het graafschap Holland.
Uit de eerste zin van De Boer en Cordfunke blijkt dat zij het verkeerde uitgangspunt hanteren. Die zin is: "Over de eerste graven in het Hollandse Kustgebied is weinig bekend". Daarin zitten meteen twee onjuiste aannamen, en wel 1. dat het kustgebied al 'Holland' heette en 2. dat het bedoelde kustgebied in Nederland lag. Het gaat hier dus over de 9de eeuw met twee onbewezen hypothesen. Waar komt de naam Holland vandaan? Wie gebruikte die naam als eerste voor de kust van Nederland en wanneer was dat? Lees meer over de naam Holland.De bekende schoolplaat van Isings uit 1926 over de gevangenneming van Floris V door de edelen Gijsbrecht van Aemstel, Herman van Woerden en Gerard van Velsen, door wie hij later vermoord werd.
Bekend in het verhaal over de graven van Holland is ook de doop van de Friese koning Radboud door St.Wulfram, bisschop van Sens in Frankrijk, wat te Medemblik plaats gevonden zou hebben. Op p.17 vermelden De Boer en Cordfunke ook zeer terecht 'dat van Gerulf en diens nakomelingen wordt aangenomen dat ze van Friese koningen afstammen. Het is daarbij goed te beseffen dat dè Friese koningen eigenlijk niet bestonden'. Het hele verhaal van die Friese Koningen is dus een mythe, wat hier erkend wordt. De doop van Radboud heeft zich niet voorgedaan in Medemblik, (dat bestond niet eens in de 8ste eeuw), maar in Medemolaca, wat Meldick in Frans-Vlaanderen was. Daar woonden de Friezen uit het eerste Frisia. Lees meer over Medemblik en lees meer over de Friezen.
De conclusie: Met behulp van de 14C-methode werd de ouderdom van alle skeletten afkomstig van het grafmonument te Rijnsburg voor de graven van Holland opnieuw bepaald. De dateringen bleken 300 tot 600 jaar ouder te zijn dan de sterfjaren van de graven van Holland en de familieleden, aan wie de skeletten waren toegeschreven en bevestigen globaal eerdere dateringen uit Groningen. Uit resultaten van eenzelfde onderzoek aan het skelet van de Hollandse graaf Floris I, begraven te Egmond, en de skeletten van de graven van Nassau uit een familiegraf te Breda, blijkt dat de invloed van een visdieet niet de discrepantie van 300 tot 600 jaar voor de skeletten uit Rijnsburg kan verklaren.