De historische geografie van de lage landen.

De Romeinse Limes in Nederland volgens de Unesco-nominatie.

Op deze pagina wordt getwijfeld aan de benoeming van de Limes tot Wereld Erfgoed, waarmee niet ontkend wordt dat Nederland geen Romeins verleden heeft gehad. Maar van dat Romeins verleden zijn slechts resten bewaard gebleven onder het maaiveld. Wat er momenteel boven de grond te zien is, zijn 'eigentijdse reconstructies'. Vallen die onder Wereld Erfgoed?
Van die hele 'Limes' is niets oorspronkelijks meer te zien.

Nederland heeft nu twaalf werelderfgoederen op de VN-lijst: van de grachtengordel in Amsterdam tot de Hollandse Waterlinie en dan nu de Limes. Dat is bijna twee keer zoveel als Egypte. Twee keer zoveel als Egypte? Met die pyramiden, tempels en al die koningsgraven? Twee keer zoveel? Daar heeft dus een sterke lobby achter gezeten. bekijk je de lijst wereldweid dan blijken de rijkere landen toch meer erfgoed te hebben dan de armere landen zoals Egypte, Haïtie en Bangladesh. Hun wereld erfgoed ligt vermoedelijk in de musea van die rijke landen.

En dan nu de 'Germaanse Limes'. Overigens is de naam 'Germaanse Limes' onjuist, het was geen Germaanse, maar een Romeinse Limes. Niet de Germanen hadden die grens ingesteld, maar de Romeinen. Bovendien was het hier langs de Rijn geen verdedigingsgrens, maar een bewaakte transportroute. Lees meer in Archeobrief 1 van maart 2008.
De echte Limes ter verdediging van Gallia tegen invallende Germanen lag op de taalgrens. Die Germaanse stammen woonden al lang ten zuiden van de Rijn, waar ook Germania Inferior lag. Lees meer over Germania, maar wel het Germania van Tacitus.

Toch moeten de toeristen op sommige plekken de historie er zelf bij bedenken, aldus de Volkskrant van 28 juli 2021. (Zie artikel hierboven).
Op sommige plekken...? Maak er maar van 'op bijna alle plekken'. Er blijkt helemaal niets van te zien, ook onder de grond niet.
Lees meer over de Limes.

Klik op het artikel voor een vergroting.
Volgens Boris van der Ham, voorzitter van de Stichting Werelderfgoed Nederland, was de Limes een fantastisch bewijs van onze gemeenschappelijke geschiedenis (zie artikel hierboven). Ik kan Boris slechts adviseren eens wat geschiedenis te gaan bestuderen. Was de Tweede Wereldoorlog dan ook een fantastisch bewijs van onze gemeenschappelijke geschiedenis? Of wat te denken van de Franse bezetting door Napoleon? Of van de Tachtigjarige oorlog?

De Romeinse tijd was een tijd van onderdrukking, uitbuiting en slavernij. De Romeinse schrijver Tacitus benoemde het al: "De Romeinen zijn de rovers en plunderaars van deze wereld". (Tacitus, Agricola 30,4)
Dat er bij Nijmegen nog resten van zijn te zien is volledig nep. In Museum Het Valkhof ligt veel Romeins, maar de vraag is daarbij wel in hoeverre dat allemaal in en rond NIjmegen gevonden is. Er blijkt slechts een gebrekkige documentatie van te bestaan. Lees meer over Nijmegen.

De belangrijkste doelstelling van Werelderfgoed is dat cultureel of natuurlijk erfgoed - zoals gebouwen, steden of natuurgebieden - van uitzonderlijke en universele waarde zijn en onvervangbaar zijn. Dat wil dus zeggen dat we er zeer zorgvuldig mee moeten omgaan. Je mag er zomaar niets aan veranderen.

Kan dit ook van de Romeinse grens in Nederland gezegd worden? Is het van uitzonderlijke waarde? Is het onvervangbaar? Is het cultureel erfgoed? Wat we momenteel ter plaatse zien, als er al iets te zien is, is nagemaakt erfgoed, ofwel een eigentijdse reconstructie!
Voor de Hollandse Waterlinie geldt ook dat er niets aan veranderd mag worden, zelfs het landschap in de omgeving moet intact blijven en staat geen zelfs nieuwe bouwactiviteiten toe, zoals het Ronald McDonald Huis in Utrecht ervaart. Een dure prijs voor zo'n titel.

De zogenaamde Romeinse Limes in Nederland bestaat slechts uit nagebouwde zaken. Er is niets origineels, uitzonderlijks of onvervangbaar aan, wat wel blijkt dat alles volgens een 'eigentijdse reconstructie' is 'nagemaakt', zoals vermeldt wordt bij het castellum van De Meern. We bekijken hier dus eigentijdse bouwsels, als er al sprake is van een bouwwerk. Soms is het niet meer dan een toeristisch informatiebord over wat er in de Romeinse tijd wellicht te zien is geweest. Nu is er niks Romeins meer te zien.
'Dagjesmensen moeten geen colosseum maar 'een idee' verwachten', zoals Alex Burghoorn het in de Volkrant van 30 juli 2021 praktisch verwoord. Het gaat dus slechts om een idee, niet om wat werkelijk te zien is.

Het is dan ook een vreemde zaak waarom de rest van Romeins Nederland blijkbaar niet tot het te behouden Wereld Erfgoed behoort, zoals de sarcofaag van Simpelveld en de Nehalennia-altaren van Domburg en Colijnsplaat. Waarom alleen die Rijngrens, die in de Nederlandse traditie aan allerlei discussie onderhevig is? Is het om daaraan juist wat meer importantie te geven vanwege die zwakke bewijsvoering en die nooit strikt bewezen tradities?

De afbeelding hierboven toont de Romeinse Limes zoals deze nu in de Unesco-nominatie wordt gepresenteerd. Er wordt met nadruk gesteld dat het de grens van het Romeinse Rijk is langs de Rijn. Maar de nummers 1 (Naaldwijk) en 2 (Voorburg) en nummer 12 (tempel van Elst) en de nummers 14 t/m 17 (Nijmegen) liggen niet aan de Rijn en hebben nooit deel uitgemaakt van wat de traditie voor de Limes houdt. Voor de nummering zie de lijst onderaan de pagina.

De af te leggen afstanden in de Romeinse tijd en middeleeuwen is steeds afhankelijk geweest van de omstandigheden van het terrein en de daarbij gerealiseerde reissnelheid. Deze laatste wordt op een 5 km per uur (gemiddelde wandelsnelheid, mede in verband met voetvolk en ossenwagens) gehouden en op zo'n 25 tot 40 km per dag. Of bepaalde reizen dan wel mogelijk zijn geweest binnen de geschetste tijd staat ernstig ter discussie. Lees meer bij Romeins Verkeer..
Overigens is duidelijk te zien dat de zogenoemde Limes enkele grote 'gaten' vertoont, wat de opvatting van een gesloten grens behoorlijk tegenspreekt. Vandaar dat men niet meer spreekt over een duurzame gesloten grens, maar over een bewaakte transportroute.
Dat de limes de Romeinen beschermde tegen Germaanse stammen is een grote mythe. Er was geen enkele dreiging van Germaanse stammen van over de Rijn. Zie wat A.W.Byvanck daarover schreef. Bovendien woonden de meeste Germaanse stammen al binnen het Romeinse Rijk, wat de provincies Germania Inferior en Germania Superior al aantonen. Lees meer over Germania. Klik hier voor een kaart van Germania Inferior en Germania Superior. Het op deze kaart getoonde Germania Magna heeft slechts bestaan in de fantasie van de historici.

Momenteel is de Romeinse Limes door de UNESCO aanvaard als Wereld Erfgoed. Is dit gebaseerd op de werkelijkheid of gaat het slechts om de pecunia's van het toerisme, zoals dat tussen de regels bij de initiatiefnemers te lezen is?

De voordracht om de Romeinse Limes in Nederland voor te dragen als Wereld Erfgoed kent meerdere tekortkomingen:
1. Allereerst heeft Romeins Nederland -volgens meerdere historici- helemaal nooit iets voorgesteld. Prof.dr.W.A. van Es, voormalig directeur van de ROB (Rijksdienst voor Oudheidkundig Bodemonderzoek), momenteel RCE (Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed) schreef het al in de jaren 80 van de vorige eeuw. "Het Romeins in Nederland is allerminst van internationale allure geweest en is nimmer de eer van een colonia waardig geacht".
2. Boven het maaiveld is er niets van te zien, maar ook onder de grond is er nauwelijks iets van terug te vinden. Op enkele plekken is dan wel een 'Archeon-achtig' bouwwerk geplaatst, maar dat heeft historisch gezien geen enkele waarde.
3. Op veel plaatsen waar men een castellum 'vermoedt' is nooit iets gevonden. In de historische literatuur lijkt Romeins Nederland een onbetwiste opvatting. Niet is minder waar! Romeins Nederland is een op veel twijfel gebaseerde aangenomen geschiedenis. Veel aannamen zijn onbewezen opvattingen, gebaseerd op geen of minimaal bewijs. Wat bewijs je met enkele Romeinse munten?
4. Van geen enkele plaats is de Romeinse naam een zekerheid en met een secundaire bron bewezen. Men voert als primaire bron steeds de Peutingerkaart op als bewijs, maar die kaart is een falsum uit de 16e eeuw. Ook met een dakpan of een deel van een Romeinse helm bewijs je evenmin dat ter plaatse ooit een Romeins castellum stond.
5. Daarnaast kan men zich afvragen of wat 'Limes' wordt genoemd, wel als 'Nederlands' Erfgoed beschouwd kan worden. Iets wat nu Nederland wordt genoemd, bestond niet eens in de Romeinse tijd. Of was het eerder Erfgoed van Italië of van het oude Rome?
6. Is een bezettingsmacht die slechts ellende voor de plaatselijke bevolking bracht, te beschouwen als Cultureel of Wereld Erfgoed? Is de bezetting van Nederland in Wereld Oorlog 2 Wereld Erfgoed? Is de 80-jarige oorlog inclusief de Inquisitie te beschouwen als Wereld Erfgoed?
7. Bovendien was de Romeinse Limes zeker geen gesloten grens en zeker geen Limes, maar een bewaakte transportroute, wat momenteel algemeen aanvaard wordt. Is een bewaakte transportroute te beschouwen als Wereld Erfgoed?
8. De Limes was zeker geen gesloten grens. Wat historisch 'Limes' genoemd wordt, was de grens van het Romeinse rijk die op de taalgrens door Frans-Vlaanderen en België lag. Daar lag de rij forten die Gallia moest beschermen tegen binnendringende Germanen. Die Germaanse volkeren woonden al ten zuiden van de Rijn en dus binnen het Romeinse Rijk. Elke historische atlas toont precies aan waar Germania Inferior en Superior lagen, namelijk ten westen en ten zuiden van de Rijn.
9. Vervolgens kan gesteld worden dat het Romeinse rijk een periode was waarin de mensheid zich van de slechtste kan heeft laten zien. Is dat Wereld Erfgoed? De Romeinse tijd was een tijd van moord, plunderingen en slavernij. Tacitus schreef het al: "De Romeinen zijn de rovers en plunderaars van deze wereld". (Tacitus, Agricola 30,4). Ook prof.Bettany Hughes bevestigde het: "De Romeinse maatschappij was gebaseerd op slavernij. Meer dan 200 miljoen slaven hebben het Romeinse rijk opgebouwd". Het recent verschenen boek van Emma Southon toont de ware wereld van het Romeinse Rijk: een wereld van moord en doodslag en van massale executies van gevangen genomen 'barbaren' en Christenen. Een wereld die teveel verscholen blijft achter door slaven gebouwde imposante bouwwerken, fraaie mozaïeken en indrukwekkende beeldhouwwerken. Overigens kwamen de meeste legionairs helemaal niet uit Italië, maar uit de Balkan en zelfs uit Afrika zoals in een recente studie is vastgesteld. Lees meer bij de Romeinen in Nederland.
10. Opmerkelijk is dat de Unesco de limes in het Verenigd Koninkrijk en Duitsland op de werelderfgoedlijst heeft geplaatst. Die van Nederland ontbreekt daarop, juist omdat de archeologie niet genoeg wetenschappelijk gewicht in de schaal kan leggen. Daarom zijn de betrokken gemeenten in Nederland nu volop de zichtbaarheid van hun vermeende Limes aan het (uit-)vergroten tot ongekende proporties, waarbij elke vondst wordt opgeblazen tot een heus castellum. Zie Castellum Houten als voorbeeld. Ook wordt tegenwoordig in het centrum van Utrecht met een 80 centimeter brede strook van gekleurd licht en nevel de plaats van het oude castellum Traiectum aangegeven....

De hele Romeinse geschiedenis in ons land wordt schromelijk overdreven en nog erger, verheerlijkt. Zeker nu het in aanmerking is gekomen als Wereld Erfgoed. Dan kun je de Unesco nominaties niet langer serieus nemen. De Romeinse tijd was een niets ontziende slavenmaatschappij. Er was niets heldhaftigs aan. Feitelijk is het een grote schande dat men tegenwoordig 'Romeintje' speelt, zoals in het Archeon en men dit voordraagt als 'Wereld Erfgoed'. Zou iemand het ooit in zijn hoofd halen het slavernij-verleden van Holland, dat verscholen is achter de term "Gouden Eeuw', voor te dragen als Wereld Erfgoed van Nederland?

De visie van Albert Delahaye.
De Limes Germanicua liep niet dwars door Nederland langs de Rijn, maar over de taalgrens.
Aan de hand van Tacitus kunnen we vaststellen dat de taalgrens ruwweg gelopen heeft van iets boven Boulogne-sur-Mer naar Trier, dezelfde lijn waar Drusus in 9 voor Chr. zijn befaamde “limes germanicus” aanlegde. Laten we hierbij het Carbonarisch Woud niet vergeten, dat precies dezelfde lijn volgde en dat Julius Caesar vermeldt als hèt grote obstakel bij zijn aanvallen op de Germanen. Het is de fabel der fabels geweest, de “limes germanicus” aan de Rijn vast te knopen. De opvatting dat de Duitse en Nederlandse Rijn de rol van grens tussen Germani&3235; en Gallië zou hebben gehad, wordt juist door de taalgrens ten stelligste weersproken. De Rijn komt er bij de afbakening van de taalgebieden totaal niet aan te pas, niet in Nederland, in het westen van Duitsland en Oost-Frankrijk, zelfs niet in Zwitserland. De grens tussen het Romaanse en het Germaanse taalgebied loopt nog steeds dwars door België.
Noch in de eerste, noch in de vierde eeuw heeft het midden van Nederland de grens van het Romeins Rijk gevormd. De Romeinse bezetting van ons land was er een van exploratie en expansie, voor de Romeinen zo onbelangrijk dat zij er niet eens erover geschreven hebben. Laat men de feiten eens duidelijk zien en vaststellen. De Nederlandse Rijn vormde geen taalgrens. Met opschroeven van een mythe is niemand gediend.

Limes.
De term 'Limes' is een uitvinding van moderne historici. De Romeinen kenden en gebruikten dit woord niet voor de begrenzingen van het Romeinse Rijk. Met het woord 'limes' werd een grenslijn of grenspad tussen akkers aangegeven. Het gebruikelijke woord voor landsgrens was 'terminus' dat ook met een 'grenssteen' werd aangegeven. Vergelijk hiermee de 'mijlpalen' die begrenzingen aangaven en geen afstanden tussen plaatsen.

Grens?
Was het een grens? Waarvan dan? Tegenwoordig archeologisch onderzoek toont aan dat ook ten noorden en oosten van de Rijn talloze Romeinse vondsten en zelfs nederzettingen zijn gevonden. De Romeinen verbleven ook ten noorden en oosten van die grens. Blijkbaar was er van enig gevaar van Germaanse invallen niets te vrezen. Lees was auteurs van de Romeinse geschiedenis erover schrijven, zoals A.W.Byvanck en W.A.van Es.

Wat weten we uit de klassieke teksten?
Wil men de noordelijke grens perse de “limes germanicus” noemen, dan ga men zijn gang. Het blijft wel merkwaardig, dat er noch uit de historische geschriften noch uit archeologische gegevens iets blijkt van de funktie en betekenis van deze opgeschroefde “limes germanicus”. Na het midden van de 3e eeuw bestond hij in geen geval meer; toen lag de “limes germanicus” onmiskenbaar op de lijn Boulogne-Keulen.
Na het midden van de 3e eeuw is het laagland van Nederland door de Romeinen verlaten, daar tengevolge van de transgressies dat deel van Nederland evenals trouwens grote gebieden in Vlaanderen niet meer bewoonbaar waren. Hierna werden Nijmegen en Xanten de eindpunten van de nu afgekapte noordelijke band. De drie onderscheiden militaire kampementen van Nijmegen, die zonder direkte opeenvolging en op verschillende plaatsen lagen, tonen aan dat deze 'defensie-lijn' feitelijk niet bestond en ook niet permanent bezet is geweest, wat ook al niet strookt met een “limes germanicus”.

Het beeld van Xanten pas geheel in dit kader, al moeten de Romeinse en de vroeg-middeleeuwse tradities van deze stad aan eenzelfde nieuw en kritisch onderzoek als Nijmegen onderworpen worden. Zij was in geen geval identiek met Colonia Trajana , dat Trazegnies was, evenmin met Vetera, dat Verviers is. Het leggen van twee Romeinse plaatsen op Xanten, die door de bronnen op 80 km afstand van elkaar worden genoemd, had al lang duidelijk moeten maken dat men met Xanten een onvoorstelbare farce aan het bedrijven was, bovendien een knoeipartij met de Peutinger-kaart. Dit wordt ook aangetoond met de martelaren van het Thebaanse legioen en St. Victor dat als een mythe beschouwd moet worden, ondanks dat men in Xanten twee lijken, hoogstwaarschijnlijk uit de 4e eeuw heeft gevonden. De mythen wemelen van dit soort toevalligheden, die aangegrepen werden om legenden te “bewijzen” , terwijl men de geschreven bronnen negeerde. Alle gegevens van het Thebaanse legioen wijzen op Zwitserland en de Provence; het ziet er zelfs naar uit dat Xanten zijn traditie en verering van St. Victor niet van daaruit heeft gekregen, doch vanuit Frankrijk, waar Gregorius van Tours de St. Victorkerk van Marseille noemt, (Gregoire de Tours, Histoiredes Francs, uitg. Halphen, II, p. 216) en schrijft over de martelaren Cassius en Victor die in Auvergne gedood waren (ibid. I, p. 58).

Na het midden van de 3e eeuw kunnen Nijmegen en Xanten gefungeerd hebben als voorposten van de “limes germanicus” , die toen ver naar het zuiden was gelegen, terwijl in het tussenliggende gebied tot Keulen geen sprake meer was van een Romeinse bezetting. Wat hadden de Romeinen trouwens te vrezen van het Rijnland, van Westfalen of Nedersachsen?

Enkele voorbeelden van 'de bewijzen' van het Wereld Erfgoed.
Van links naar recht (klik op de afbeelding voor een verwijzing): het Aquaduct in Berg en Dal (nr.16), Grafsteen uit Zevenaar (nr.13), een stukje Romeinse weg (8) hier bij Elst (12) en een Romeinse gezichtsmasker (14) te zien in Museum Het Valkhof. Wat bewijs je met nagemaakte voorwerpen of met voorwerpen die in een museum liggen?

Wat heeft precies de status van Wereld Erfgoed gekregen? Nummering volgens de kaart hierboven.

nummer Plaats en locatie. Afbeelding van de locatie. Wat is er in werkelijkheid te zien? rood=niets, oranje=een vraagteken, groen=er zijn zeker Romeinse resten gevonden, maar die zijn vaak onzichtbaar aangezien ze onder het maaiveld liggen..
5 Leiden- Roomburg

Castellum terrein Leiden ligt niet aan de Rijn en heeft nooit tot de Limes gehoord. Er ligt wel een fietspad met enkele nagebouwde wachttorens, maar dat is historisch gezien volkomem NEP. Lees meer over Roomburg.
4 Katwijk-Valkenburg - De Woerd

Vicus Valkenburg is de enige plaats in Nederland waar we beschikken over complete en gevarieerde plattegronden van een 'militaire vicus'. Enkele van die plattegronden zijn in het wegdek en maaiveld geprojecteerd. Van de Vicus zelf is niets te zien. Zie afbeelding hiernaast van de opgravingen uit 1943. (Klik op de afbeelding voor een vergroting). Let op de diepte van deze opgraving van zeker 3 meter onder het maaiveld. Hebben de Romeinen dit onder de grond gestopt of zijn er nadien door de transgressies afzettingslagen afgezet? Lees meer over Valkenburg.
3 Katwijk-Valkenburg – Centrum

Castellum terrein Katwijk en Valkenburg worden hier onder een nummer genoemd, terwijl beide plaatsen op 5 km van elkaar liggen. In Katwijk is van enige Romeinse overblijfselen totaal niets te zien. Ook de Brittenburg die voor Lugdunum gehouden wordt, is in zee verdwenen en onvindbaar. Lees meer in de Gouden Eeuw van Tom Buitendorp. In Valkenburg heeft men de Romeinse Limes gereconstrueerd, wat dus geen oorspronkelijke Romeinse weg is.
1 Leidschendam Voorburg - Voorschoten

Kanaal van Corbulo De Vliet was niet het kanaal van Corbulo en maakte ook geen deel uit van de Limes. Het kanaal van Corbulo was een voortzetting en voltooiing van de Kanalen (meervoud) van Drusus. Als dit kanaal al in Nederland wordt gedacht, moet het of bij Arnhem of bij Utrecht hebben gelegen, in elk geval niet in Zuid-Holland. Lees meer over het kanaal van Corbulo. Op de afbeelding hiernaast het teruggevonden kanaal van Corbulo, dat niet de Vliet was en minstens één meter onder een laag afzettingsgrond ligt. Zijn er dan toch transgressies geweest? Of hebben de Romeinen dat kanaal later dichtgegooid met minstens een meter dikke laag grond?

Van het 'kanaal van Corbulo' is overigens niets te zien!
2 Leidschendam Voorburg

Forum Hadriani - Boven de grond valt hier weinig Romeins te zien. Voorburg ligt ook niet aan de Rijn. Lees meer over Foro Hadriani.
6 Woerden Centrum

Castellum terrein Wat is hier te zien? Slechts een gereconstrueerde plattegrond in de bestrating (afbeelding links) en een aantal fantasievolle afbeeldingen in de parkeergarage.
9 Bunnik - Vechten

Castellum terrein Wat is hier te zien? Een in het landschap nagebouwde stenen muur op de resten van ondergrondse Romeinse overblijfselen.
8 Utrecht – Domplein

Castellum terrein

-
De Limesgrens in Utrecht is aangegeven in het straatniveau (afbeelding links). Let er speciaal op dat deze 'limesgrens' aan de verkeerde kant van het Domplein ligt waar immers Romeinse resten zijn teruggevonden, die onder het Domplein in 'Dom-Under' te bezoeken zijn. De Romeinen bouwde dit castellum zeker niet buiten hun bezet gebied. Zie bij Dom-Under, waar ook enkele fantasievolle projecties de bezoeker moeten overtuigen.
6 Utrecht – Leidsche Rijn

Wachttoren Een nagebouwde Romeinse wachttoren naar Duits voorbeeld. Slechts met nagemaakte 'Romeinse' gebouwen wil men in Nederland het originele en onvervangbare Wereld Erfgoed aantonen. Het is feitelijk complete NEP.
7 Utrecht – De Meern

Castellum terrein Zie afbeelding hieronder links. Op het castellumterrein De Hoge Woerd is een eigentijdse reconstructie van een Romeins fort nagebouwd. Het is een modern gebouw en dus bij lange na niet oorspronkelijk Romeins. Het haalt ook niet de status van oorspronkelijke Romeinse bouwwerken als de 'Pont du Gard' bij Nîmes of de 'Porta Nigra' in Trier of honderden Romeinse bouwwerken in Italië.
8 Utrecht – De Meern

Limesweg Er is een klein stukje weg gevonden, maar of het een Romeinse of zelfs een stuk van de Limesweg was, blijft een vraagteken. Gelukkig staat er een verklarend bord bij waarop wordt aangegeven dat het een reconstructie is. Op het bord staat eveneens dat de weg dienst deed van 40 tot 400 na Chr. Was de weg er dan al voordat de Romeinen hier waren? En in ca.260 na Chr. verlieten de Romeinen Nederland, wat algemeen bekend en aanvaard is. Bleven ze daarna de weg tot het jaar 400 nog gebruiken en onderhouden? Zo wordt met volkomen onjuiste informatie een nieuwe mythe in de geschiedenis geschapen. Lees meer bij Romeinse wegen.
11 Arnhem

Castellum terrein Wat is hier te zien? Hier zijn met gemetselde muurtjes de contouren van Romeinse resten aangegeven. De discussie is of het hier over Levefanum of Castra Herculis gaat (lang de traditie, tot het Nijmegen werd volgens Jan Verhagen en Stijn Heeren). Eerder werd ook Wijk bij Duurstede als Levefanum werd genoemd, nadat het al Batavodurum was geweest en momenteel voor Dorestad wordt gehouden. Lees meer bij Levefanum.
13 Zevenaar (Bijlandse Waard)

Verspoeld Castellum Er is hier niets anders te zien dan een plas water en een plastiek met informatiebord waarop verteld wordt wat er mogelijk onder water te vinden is of was! De locatie wordt ook voor 'Carvium ad Molem' gehouden, dat op een grafsteen van Marcus Mallius vermeld wordt (zie tweede foto van links, boven dit kader). Volgens de inscriptie op de grafsteen ligt Mallius begraven in 'Carvium ad Molem'. Hierdoor denken historici te weten dat dit de juiste locatie was waar een dam (moles) moet hebben gelegen. Maar ook hier moet nog blijken dat de vindplaats van die grafsteen ook de plaats van die dam was. Een steen van een Moriniër gevonden in Nijmegen toont al aan dat de vindplaats van een gedenksteen niet de naam van de vindplaats is. Dan zou Nijmegen dus Therouanne geheten hebben. De steen van Mallius ligt in museum Het Valkhof. Dat deze dam ooit door Drusus aangelegd zou zijn, is net zo'n onbewezen mythe als het paleis van Karel de Grote in Nijmegen. Drusus Germanicus (die de haven van Boulogne-sur-Mer aanlegde en daar forten bouwde) is net als Caesar nooit in Nederland geweest. Daarvoor bestaat geen enkel bewijs.
Gelukkig is deze plas en het bord met plastiek nu beschermd Wereld Erfgoed (sic)!
17a? Nijmegen (Hunerberg)

Castra terrein Het Castra-terrein in Nijmegen - Hunerberg (in Nijmegen schrijft men ook Hunnerberg) wordt momenteel voor Castra Herculis gehouden. Ter plaatse is niets Romeins te zien (zie foto). Lees meer over Castra Herculis. Over het ware Castra Herculis leest U hier.
Opvallend hierbij is de publicatie van Van Enckevort, Haalebos en Thijssen uit 2000 met de veelzeggende titel: 'Nijmegen. legerplaats en stad in het achterland van de Romeinse Limes'. Volgens deze publicatie hoorde Nijmegen dus niet bij de plaatsen langs de Limes. Waarom dan hier opgenomen, zelfs met vijf items (de nummers 14 t/m 17a en b).
14 Nijmegen (Valkhof)

Castellum terrein Er is op het Valkhofterrein niets Romeins te zien! Wel de Ottoonse kapel (uit 1085), de apsis van de Barbarossa ruïne en onder de grond de Duitse bunker (uit WO2). In het nabij gelegen Museum Het Valkhof kan men daarentegen vele voorwerpen uit de Romeinse tijd bewonderen. Of die allemaal in Nijmegen gevonden zijn is een vraag vanwege een gebrekkige administratie. Zo is het gezichtsmasker waarmee men pronkt (zie afbeelding hiernaast) niet in Nijmegen gevonden, maar in Xanten of Trier (is ook niet precies bekend). Zelfs of het Trajanus moet voorstellen is omstreden. Uiteraard wil men dit masker graag op dat van Trajanus houden vanwege de 'bevestiging' en het 'bewijs' van zijn aanwezigheid in Nijmegen. Immers van hem kreeg Nijmegen -zoals men steeds stelt- die 'zogenaamde stadsrechten' om zich te kunnen profileren als oudste stad van het land. We verwijzen hier ook naar Johannes Smetius, de dominee die in Nijmegen dan wel geprezen wordt om zijn kennis van de Romeinse tijd (waar het nodige op af te dingen is), maar die ter eigen verrijking karrevrachten vol Romeinse relicten heeft verkocht aan het buitenland.
15 Nijmegen / Berg en Dal (Kops Plateau)

Castellum terrein Zie afbeelding hieronder rechts
De bodem van het terrein Kops Plateau ligt nog 'vol' archeologische resten, maar daarvan is ter plaatse niets te zien. Het Kops Plateau, bestaat uit een grasveld met wat geparkeerde auto's. Er is hier niets Romeins te zien. De opgegraven relicten (o.a. munten en helmen) kun je zien in Museum Het Valkhof.
Wat er dan zogenaamd onder de grond zit is nooit geïnventariseerd. Wat puin? Belangrijke of opvallende stukken heeft men toch wel opgegraven en zijn in Museum Het Valkhof te zien. Maar wat daar ligt valt ook wel erg tegen. Er zit veel NEP tussen.
16 Berg en Dal / Nijmegen

Aquaduct Zie de linker foto boven dit kader. Dit is complete nep. Er is niet anders te zien dan een droge greppel. Twee informatieborden moeten de toerist overtuigen.
12 Elst (Tempel)

Tempel en een stukje weg Enkele fundamenten onder de kerk van Elst werden door Jules Bogaers voor Romeins gehouden, al was zijn datering verre van juist. Het is op afspraak te bezoeken, maar erg zichtbaar is het dus niet. Lees meer bij Heliste Marithaime

Voor het stukje weg zie de derde afbeelding van links boven dit kader. .
17b? Nijmegen / Berg en Dal (De Holdeurn)

Pannenbakkerij Wat is hier te zien? Niets anders dan een golvend grasveld. Gelukkig hebben we nog een oude foto van de opgravingen uit 1938 tot 1942. Let ook hier op dat die pannenbakkerij onder het huidige maaiveld ligt. Hebben de Romeinen dat onder de grond gestopt of lag het maaiveld toen zoveel lager?

Afbeeldingen van het castellumterrein De Hoge Woerd (links) met een eigentijdse reconstructie van een Romeins fort (nagebouwd, dus niet oorspronkelijk). Het Castra-terrein in Nijmegen - Kops Plateau (rechts), waar niets Romeins is te zien. Slechts wat geparkeerde auto's op een grasveld.

Lees het boek "De Ware Kijk Op" voor al deze en andere teksten en oordeel zelf!

Terug naar de beginpagina. Naar het overzicht in het kort.

nummer	Plaats en locatie.	Afbeelding van de locatie.	Wat is er in werkelijkheid te zien? rood=niets, oranje=een vraagteken, groen=er zijn zeker Romeinse resten gevonden, maar die zijn vaak onzichtbaar aangezien ze onder het maaiveld liggen..
5	Leiden- Roomburg Castellum terrein		Leiden ligt niet aan de Rijn en heeft nooit tot de Limes gehoord. Er ligt wel een fietspad met enkele nagebouwde wachttorens, maar dat is historisch gezien volkomem NEP. Lees meer over Roomburg.
4	Katwijk-Valkenburg - De Woerd Vicus		Valkenburg is de enige plaats in Nederland waar we beschikken over complete en gevarieerde plattegronden van een 'militaire vicus'. Enkele van die plattegronden zijn in het wegdek en maaiveld geprojecteerd. Van de Vicus zelf is niets te zien. Zie afbeelding hiernaast van de opgravingen uit 1943. (Klik op de afbeelding voor een vergroting). Let op de diepte van deze opgraving van zeker 3 meter onder het maaiveld. Hebben de Romeinen dit onder de grond gestopt of zijn er nadien door de transgressies afzettingslagen afgezet? Lees meer over Valkenburg.
3	Katwijk-Valkenburg – Centrum Castellum terrein		Katwijk en Valkenburg worden hier onder een nummer genoemd, terwijl beide plaatsen op 5 km van elkaar liggen. In Katwijk is van enige Romeinse overblijfselen totaal niets te zien. Ook de Brittenburg die voor Lugdunum gehouden wordt, is in zee verdwenen en onvindbaar. Lees meer in de Gouden Eeuw van Tom Buitendorp. In Valkenburg heeft men de Romeinse Limes gereconstrueerd, wat dus geen oorspronkelijke Romeinse weg is.
1	Leidschendam Voorburg - Voorschoten Kanaal van Corbulo		De Vliet was niet het kanaal van Corbulo en maakte ook geen deel uit van de Limes. Het kanaal van Corbulo was een voortzetting en voltooiing van de Kanalen (meervoud) van Drusus. Als dit kanaal al in Nederland wordt gedacht, moet het of bij Arnhem of bij Utrecht hebben gelegen, in elk geval niet in Zuid-Holland. Lees meer over het kanaal van Corbulo. Op de afbeelding hiernaast het teruggevonden kanaal van Corbulo, dat niet de Vliet was en minstens één meter onder een laag afzettingsgrond ligt. Zijn er dan toch transgressies geweest? Of hebben de Romeinen dat kanaal later dichtgegooid met minstens een meter dikke laag grond? Van het 'kanaal van Corbulo' is overigens niets te zien!
2	Leidschendam Voorburg Forum Hadriani		- Boven de grond valt hier weinig Romeins te zien. Voorburg ligt ook niet aan de Rijn. Lees meer over Foro Hadriani.
6	Woerden Centrum Castellum terrein		Wat is hier te zien? Slechts een gereconstrueerde plattegrond in de bestrating (afbeelding links) en een aantal fantasievolle afbeeldingen in de parkeergarage.
9	Bunnik - Vechten Castellum terrein		Wat is hier te zien? Een in het landschap nagebouwde stenen muur op de resten van ondergrondse Romeinse overblijfselen.
8	Utrecht – Domplein Castellum terrein		- De Limesgrens in Utrecht is aangegeven in het straatniveau (afbeelding links). Let er speciaal op dat deze 'limesgrens' aan de verkeerde kant van het Domplein ligt waar immers Romeinse resten zijn teruggevonden, die onder het Domplein in 'Dom-Under' te bezoeken zijn. De Romeinen bouwde dit castellum zeker niet buiten hun bezet gebied. Zie bij Dom-Under, waar ook enkele fantasievolle projecties de bezoeker moeten overtuigen.
6	Utrecht – Leidsche Rijn Wachttoren		Een nagebouwde Romeinse wachttoren naar Duits voorbeeld. Slechts met nagemaakte 'Romeinse' gebouwen wil men in Nederland het originele en onvervangbare Wereld Erfgoed aantonen. Het is feitelijk complete NEP.
7	Utrecht – De Meern Castellum terrein	Zie afbeelding hieronder links.	Op het castellumterrein De Hoge Woerd is een eigentijdse reconstructie van een Romeins fort nagebouwd. Het is een modern gebouw en dus bij lange na niet oorspronkelijk Romeins. Het haalt ook niet de status van oorspronkelijke Romeinse bouwwerken als de *'Pont du Gard'* bij Nîmes of de *'Porta Nigra'* in Trier of honderden Romeinse bouwwerken in Italië.
8	Utrecht – De Meern Limesweg		Er is een klein stukje weg gevonden, maar of het een Romeinse of zelfs een stuk van de Limesweg was, blijft een vraagteken. Gelukkig staat er een verklarend bord bij waarop wordt aangegeven dat het *een reconstructie* is. Op het bord staat eveneens dat de weg dienst deed van 40 tot 400 na Chr. Was de weg er dan al voordat de Romeinen hier waren? En in ca.260 na Chr. verlieten de Romeinen Nederland, wat algemeen bekend en aanvaard is. Bleven ze daarna de weg tot het jaar 400 nog gebruiken en onderhouden? Zo wordt met volkomen onjuiste informatie een nieuwe mythe in de geschiedenis geschapen. Lees meer bij Romeinse wegen.
11	Arnhem Castellum terrein		Wat is hier te zien? Hier zijn met gemetselde muurtjes de contouren van Romeinse resten aangegeven. De discussie is of het hier over Levefanum of Castra Herculis gaat (lang de traditie, tot het Nijmegen werd volgens Jan Verhagen en Stijn Heeren). Eerder werd ook Wijk bij Duurstede als Levefanum werd genoemd, nadat het al Batavodurum was geweest en momenteel voor Dorestad wordt gehouden. Lees meer bij Levefanum.
13	Zevenaar (Bijlandse Waard) Verspoeld Castellum		Er is hier niets anders te zien dan een plas water en een plastiek met informatiebord waarop verteld wordt wat er mogelijk onder water te vinden is of was! De locatie wordt ook voor *'Carvium ad Molem'* gehouden, dat op een grafsteen van Marcus Mallius vermeld wordt (zie tweede foto van links, boven dit kader). Volgens de inscriptie op de grafsteen ligt Mallius begraven in 'Carvium ad Molem'. Hierdoor denken historici te weten dat dit de juiste locatie was waar een dam (moles) moet hebben gelegen. Maar ook hier moet nog blijken dat de vindplaats van die grafsteen ook de plaats van die dam was. Een steen van een Moriniër gevonden in Nijmegen toont al aan dat de vindplaats van een gedenksteen niet de naam van de vindplaats is. Dan zou Nijmegen dus Therouanne geheten hebben. De steen van Mallius ligt in museum Het Valkhof. Dat deze dam ooit door Drusus aangelegd zou zijn, is net zo'n onbewezen mythe als het paleis van Karel de Grote in Nijmegen. Drusus Germanicus (die de haven van Boulogne-sur-Mer aanlegde en daar forten bouwde) is net als Caesar nooit in Nederland geweest. Daarvoor bestaat geen enkel bewijs. Gelukkig is deze plas en het bord met plastiek nu beschermd Wereld Erfgoed (sic)!
17a?	Nijmegen (Hunerberg) Castra terrein		Het Castra-terrein in Nijmegen - Hunerberg (in Nijmegen schrijft men ook Hunnerberg) wordt momenteel voor Castra Herculis gehouden. Ter plaatse is niets Romeins te zien (zie foto). Lees meer over Castra Herculis. Over het ware Castra Herculis leest U hier. Opvallend hierbij is de publicatie van Van Enckevort, Haalebos en Thijssen uit 2000 met de veelzeggende titel: 'Nijmegen. legerplaats en stad in het achterland van de Romeinse Limes'. Volgens deze publicatie hoorde Nijmegen dus niet bij de plaatsen langs de Limes. Waarom dan hier opgenomen, zelfs met vijf items (de nummers 14 t/m 17a en b).
14	Nijmegen (Valkhof) Castellum terrein		Er is op het Valkhofterrein niets Romeins te zien! Wel de Ottoonse kapel (uit 1085), de apsis van de Barbarossa ruïne en onder de grond de Duitse bunker (uit WO2). In het nabij gelegen Museum Het Valkhof kan men daarentegen vele voorwerpen uit de Romeinse tijd bewonderen. Of die allemaal in Nijmegen gevonden zijn is een vraag vanwege een gebrekkige administratie. Zo is het gezichtsmasker waarmee men pronkt (zie afbeelding hiernaast) niet in Nijmegen gevonden, maar in Xanten of Trier (is ook niet precies bekend). Zelfs of het Trajanus moet voorstellen is omstreden. Uiteraard wil men dit masker graag op dat van Trajanus houden vanwege de 'bevestiging' en het *'bewijs'* van zijn aanwezigheid in Nijmegen. Immers van hem kreeg Nijmegen -zoals men steeds stelt- die 'zogenaamde stadsrechten' om zich te kunnen profileren als oudste stad van het land. We verwijzen hier ook naar Johannes Smetius, de dominee die in Nijmegen dan wel geprezen wordt om zijn kennis van de Romeinse tijd (waar het nodige op af te dingen is), maar die ter eigen verrijking karrevrachten vol Romeinse relicten heeft verkocht aan het buitenland.
15	Nijmegen / Berg en Dal (Kops Plateau) Castellum terrein	Zie afbeelding hieronder rechts	De bodem van het terrein Kops Plateau ligt nog 'vol' archeologische resten, maar daarvan is ter plaatse niets te zien. Het Kops Plateau, bestaat uit een grasveld met wat geparkeerde auto's. Er is hier niets Romeins te zien. De opgegraven relicten (o.a. munten en helmen) kun je zien in Museum Het Valkhof. Wat er dan zogenaamd onder de grond zit is nooit geïnventariseerd. Wat puin? Belangrijke of opvallende stukken heeft men toch wel opgegraven en zijn in Museum Het Valkhof te zien. Maar wat daar ligt valt ook wel erg tegen. Er zit veel NEP tussen.
16	Berg en Dal / Nijmegen Aquaduct	Zie de linker foto boven dit kader.	Dit is complete nep. Er is niet anders te zien dan een droge greppel. Twee informatieborden moeten de toerist overtuigen.
12	Elst (Tempel) Tempel en een stukje weg		Enkele fundamenten onder de kerk van Elst werden door Jules Bogaers voor Romeins gehouden, al was zijn datering verre van juist. Het is op afspraak te bezoeken, maar erg zichtbaar is het dus niet. Lees meer bij Heliste Marithaime Voor het stukje weg zie de derde afbeelding van links boven dit kader. .
17b?	Nijmegen / Berg en Dal (De Holdeurn) Pannenbakkerij		Wat is hier te zien? Niets anders dan een golvend grasveld. Gelukkig hebben we nog een oude foto van de opgravingen uit 1938 tot 1942. Let ook hier op dat die pannenbakkerij onder het huidige maaiveld ligt. Hebben de Romeinen dat onder de grond gestopt of lag het maaiveld toen zoveel lager?