Plaatsnamen in de historische geografie.
De plaatsnamen van Werethina, Tekst 493, WKO.
Alle namen uit de oudste oorkonden van Werethina, 206 in totaal, zijn in het noord-westen van Frankrijk aan te wijzen. Dit bewijst dat de abdij van St. Ludger zich tot ca. 850 dáár bevond en dat zij te Werden een verplaatst klooster was. De aanwezigheid van St. Ludger in Groningen, Humsterland en het gebied van de IJssel is een fabel, gebaseerd op verkeerd uitgelegde plaatsnamen. Evenmin is St. Ludger de eerste bisschop van Münster geweest.
De bisschopszetel aldaar heeft nauwe banden gehad met het klooster van Werden, getuige het feit dat die zetel de eerste tijd als "van Werden" wordt aangeduid. Dat de abdij van Werden vastgehouden heeft aan de traditie van door St. Ludger gesticht te zijn, was de waarheid, die zonder bezwaar voor het duitse Werden mocht gelden. Pas later is de opvatting ontstaan, dat de bisschopszetel van Münster door hem gesticht zou zijn. Zijn aanwezigheid te Deventer is een dubbele fabel, ten eerste omdat de "pagus Isloi" helemaal niet de IJsselstreek was, ten tweede omdat St. Ludger in werkelijkheid de opvolger van St. Lebuinus is geweest, en toen men deze eenmaal in Vlaanderen en in Nederland verdubbelde en één doublure in Deventer neergezet had, volgde St. Ludger automatisch op de brede weg van de Saksisch mythe. De plaatsnamen van Werethina leveren zodoende een nieuwe serie bewijzen op voor de juiste streek van Frisia en Saxonia, zodat de opvattingen over Saksen in Overijssel en in de Achterhoek voorgoed in het rariteiten-kabinet kunnen worden opgeborgen. De geschreven bronnen bevatten geen enkele tekst, waarop zij zich kunnen beroepen. Slicher van Bath, die reeds lang deze Saksen-opvattingen bestrijdt, zou een veel beter fundament gevonden hebben in de oorkonden van Werethina. Bomen van mythen ruimt men immers niet op door ze van wat bladeren te ontdoen; men moet de wortels ervan opzoeken en die uitroeien, anders blijven zij nieuwe scheuten van fabels leveren.
A
B
C
D
E
F
G
H
I
K
L
M
N
O
P
Q
R
S
T
U
V
W
A
Ad Crucem superfluvio Arnapa (795,801, 804,816/17,817,818) is Croix-en-Ternois, op 4 km west van St. Pol.
Ad Os Amnis (796),wat betekent "aan de mond van de stroom", wordt in enige teksten aan een der Monden van de Renus gesitueerd. De uitdrukking komt een enkele maal bij de klassieken voor. De juiste plaats voor deze naam is de omgeving van Withmundi of Werethina.
Ailo (ca. 966) is Eleu-dit-Leauwette, op 2 km zuid-west van Lens.
Aituron (lijst 900) is Etrun, op 6 km noord-west van Atrecht.
Alberge (ca. 966) is Aubers, op l5 km noord-oost van Béthune.
Aldgrapeshem (845), gelegen in de pagus Sutrachi (Sudergo, zie Ostergo) is Graincourt, op 27 km zuid-oost van Atrecht.
Alfgodinghove of Alfgatinghove (796, 799), waarbij sprake is van een ruiling van land te Widuberg en Diapanbeci onder Fislacu (zie deze namen), is Helvelinghem, op 4 km noord-west van Eperlecques.
Alhfridushuson (793), waarschijnlijk gelegen in de buurt van de plaats Withorpe (zie daar), is Wierre-Effroy, op 11 km noord-oost van Boulogne.
Almeri (lijst 900) of Flevum is de zeebaai tussen Calais, St. Omaars en Veurne, die voorheen water was en nu verland is.
Amuthon (lijst 900) duidt de mond van een rivier aan, in casu de Renus - Schelde in de omgeving van Withmundi of Wissant.
Andassale "in Batua" (855) is Audreselles, op 11 km noord van Boulogne.
Andleda in Humerki in de Batua (855) is Antin, gehucht van Valhuon, op 7 km noord-oost van St. Pol. Zie ook Humerki, dat Valhuon is.
Archi in Felua (855) is Arques bij St. Omaars. Felua betekent het Flevum of Almere.
Arlo (820), gelegen in de pagus Treant (Trélon), is Arleux, op 9 km zuid van Douai.
Arnapa of Arnapi (793,795,804, 8 16), een rivier, gelijk te stellen met de Arnefa die de Geograaf van Ravenna in het land van de Franken noemt, is de Ternoise. (Zie Ad Crucem). Tarn is een algemene naam voor rivier; apa is een germaans woord voor rivier. De tautologie heeft later geleid tot het franse synonieme achtervoegsel - oise.
Aspanmora in de Batua (855) is Espagnies, leengoed en komplex weiden (mora) onder de gemeente Béthune.
Terug naar boven.
B
Bacheim (798), liggend aan de beek Melenbach, is Bachy, een gehucht in de gemeente Cysoing, op 13 km zuid-oost van Rijssel. Door de plaats stroomt een beekje, zijtak van de Marck, dat als de Melenbach (Molenbeek) moet worden opgevat.
Baningi (ca. 966) is Bonningues-les-Ardres, op 3 km zuid-west van Tournehem, of Bonninguesles-Calais, op 7 km noord-oost van Wissant, waarschijnlijker echter Bainghen, op 24 km west van St. Omaars.
Batua, waar enige goederen van Werethina met name worden genoemd, was de landstreek van de Bataven, die zowel door de teksten als door de Peutinger-kaart in het noorden van Frankrijk wordt aangewezen, en waarvan Béthune een van de hoofdplaatsen was. Vanzelfsprekend moeten de andere namen van Werethina ook in de Batua gesitueerd worden, daar niet telkens behoefde vermeld te worden dat die goederen en plaatsen in de Batua lagen. Soms is een ander onderdeel van de streek genoemd.
Berilsi (793) is Berles-sur-Bois, op l5 km zuid-west van Atrecht, of Berles-Mouchel, op 15 km zuid-oost van St. Pol.
Berugtanscot of Bernatanscot (805) is Bertincourt, op 27 km zuid-oost van Atrecht.
Bidningaham of Bidningahusum (793, 796,805,806), dezelfde plaats die in de akten van St. Bertijn uit 843 als Bodningahem voorkomt, is Boisdinghem, op 1l km west van St. Omaars.
Bilici (799) is Bilques, op 6 km zuid van St. Omaars.
Billarbeci (834) is Belbet in de gemeente Henneveux. De naam, in oude vormen bekend als Bellebet of Borebet, heeft in Werden een kleine aanpassing gekregen door de plaats Billerbeck aldaar.
Binkhorst (ca. 966) is Baincthun, op 5 km zuid-oost van van Boulogne. De naam is een pure germanisering van de romaanse.
Blidgeringmad (796) is Blingel, op 12 km noord-west van St. Pol-sur-Ternoise, of Blangermont- Blangerval, op 10 km zuid-west van van St. Pol-sur-Ternoise, welke naam de franse toponimisten van Blingel afleiden.
Bochursti (806) is Bouquehault, op 1l km noord-west van Tournehem.
Boretra (820) is Bouret-sur-Canche, op l2 km zuid van St. Pol-sur-Ternoise.
Bortergo (834), waarin Castorp ligt, moet vermoedelijk als Nortergo, Noordgouw gelezen worden.
Mogelijk is ook dat de naam van Bructeri is afgeleid.
Braclog (801) is Brouxolles, een gehucht van de gemeente Moringhem, op 9 km west van St.
Omaars, of Broxeele bij Wormhout.
Brakkinghem (ca. 966) is Bracquincourt, op l4 km west van Lens.
Brimmum (794) is Brimeux, op l6 km zuid-oost van Etaples.
Bunnengao (812), waarin Melenhem ligt, is Bonningues-les-Ardres, op 3 km zuid-west van Tournehem.
Burlo in Felua (855) is Bourlon, op 29 km zuid-oost van Atrecht.
Burgbeki (801), "gelegen aan de andere kant van Widubergi", moet opgevat worden als "beek van de berg" en wijst de plaats Mont, Est-Mont en Ouest-Mont onder Eperlecques aan. De naam kan bij de kopiïst van Werden een kleine aanpassing hebben ondergaan wanneer hij, wat overigens niet zeker is en nergens uit blijkt, de naam in verband heeft gebracht met Borbeck bij Essen (Dld. Nordrh. Westf.). Zie ook: Nifterlaca, Fisclacu en Widuberg.
Buxingi in de Batua (855) is Buissy, op 24km zuid-oost van Atrecht.
Terug naar boven.
C
Castorp (834) in de Bortergo (Nortergo) is Caëstre, op 10 km zuid-oost van Cassel. Deze plaats bevestigt dat Bortergo als Nortergo gelezen moet worden.
Colonia (798) is Coulogne bij Calais. Dat de plaats in verband met de Renus wordt genoemd, is na Tacitus' "Germania" geen probleem meer. Opmerkelijk is, dat de kopiïst van Werden deze tekst niet heeft veranderd, omdat hij hem voor Keulen (Dld.) opvatte.
Colvidum in de Batua (855) is Colwède, oud kasteel en gehucht in de gemeente Rodelinghem, op 5 km zuid van Ardres.
Crastlingi in de Batua (855) is Questelingues, plaats onder Outreau, op 3 km zuid-west van Boulogne.
Crucifo (ca.966) is Croisilles, op 12 km zuid-oost van Atrecht. Het kan echter ook identiek zijn met Ad Crucem.
Terug naar boven.
D
Dabbonlo in de Felua (855) is Thubeauville, gehucht van de gemeente Parenty, op 13 km noordoost van Montreuil.
Daginghem (ca. 966) is Dainville, op 4 km west van Atrecht.
Darloe (ca. 966) is Terlincthun, op 3 km noord van Boulogne.
Diapanbeci sive Werethina (799, 800, 801), ook beschreven als "twee oevers die de berg opgaan",
waarvan de oostelijke geen naam had en de andere Widuberg heette, is een niet meer bewaarde
toponiem tussen Werethina en Eperlecques. Zie ook: Burgbeki, Fisclacu, Widuberg en Tottonthorra.
Deddingwerbe in de Batua (855) is Tatinghem, op 3 km west van St. Omaars.
Dreginni (834), waarin of waarbij Werina ligt, is Dringhem bij Boulogne. Zie ook: Werina.
Terug naar boven.
E
Einingi in de Batua (855) is Inghem, op 3 km noord-west van Terwaan.
Elti in de Batua (855) is Elnes, op 11 km zuid-west van St. Omaars.
Elviteri (ca. 900) is Helfaut, op 6 km zuid van St. Omaars.
Enadsea (793), bij Berilsi gelegen, is Ennetières-en-Weppes, op 10 km west van Rijssel.
Englandi (801) is Ingeland, op 6 km oost van Hazebroek.
Ewic in de Batua (855) is Evin-Malmaison, op 14 km oost van Lens.
Terug naar boven.
F
Fahsi (ca. 966) is Fasque, op 5 km zuid-west van Fauquembergues.
Farnthrapa (837), een rivier, is de Varenne, ook Arques geheten, bij St. Omaars.
Felua, Felum of Velum, pagus genoemd (801, 845, 855, ca. 966), is het gebied van het Flevum of
Almere. Blijkens de akten werd deze streeknaam gebruikt voor het oosten en het zuid-westen
van het Almere. De naam heeft vanzelfsprekend niets uitstaande met de neder[andse Veluwe,
daar hij al in Frankrijk in gebruik was voordat de nederlandse naam ontstond, die daar overigens
niet van Flevum is afgeleid.
Fehtu (lijst 900), elders Fetha geschreven, is een ander woord voor Huitta of Witta en duidt de Albis - Aa aan.
Fislaca, Fisclacu of Fislacu (796,799,8 19, 838) is een vermoedelijk onbewuste en onopzettelijke
verschrijving van Nifterlaca. In verband met de plaats worden in de akten genoemd: Widuberg,
Burgbeki, Diapanbeci en Tottonthorra, welke alle onder Eperlecques zijn aan te wijzen.
De verschrijving en tendentieuse lokalisatie is veroorzaakt door het Duitse Fischlaken.
Flaveresheim (799/800) is Floringhem bij Atrecht, waarschijnlijker Floringuezelle, gehucht van
Audinghen, op 8 km noord-oost van Marquise.
Fletar/rothe (ca.966) is verm. samengesteld uit twee namen die ten onrechte aan elkaar zijn geplakt.
Flethar is Flers, op 9 km zuid-west van St. Pol. Rothe is verm. dezelfde naam als Rohthem.
Flethetti (855) is Fléchin, op 9 km zuid-oost van Terwaan. Dezelfde ofongeveer dezelfde naam
wordt in ander verband gebruikt om de streek van het Flevum of Almere aan te duiden.
Frisia in de Batua (855) duidt Vlaanderen aan. Is het als plaatsnaam bedoeld, dan is het moeilijk
aan te wijzen daar in de streek zo'n 20 plaatsen liggen wier namen samengesteld zijn met Fris-,
Frisi- of Fresne.
Terug naar boven.
G
Genesvurdhi in de Batua (855) is Gennes-Ivergny,op 12 km zuid van Hesdin.
Getvurdh "in Batua" (855) is Gazemetz, op 75 km noord van Boulogne.
Gilibecchi (817), rivier waaraan Hrodbertinga ligt, moet gelezen worden als Gisnibecchi en wijst
op een beek bij Guines. De Gilbach, een zijrivier van de Erft in Westfalen, heeft de kopiïst van
Werden tot de onjuiste korrektie gebracht.
Gisfridinghovum (841) is in de streek niet in een plaatsnaam of streeknaam terecht gekomen.
Het woord betekent: het huis of hof van Godfried de Noorman, waardoor vast staat, vooral
naar analogie met Ruricgouw, dat de naam in deze streek moet hebben gelegen. Een mogelijkheid
is Godevaersvelde, op 11 km oost van Cassel.
Terug naar boven.
H
Hamulande is Hamblain-les-Prés, op 13 km oost van Atrecht.
Hari (ca. 966) is Ergni, op 20 km noord-oost van Montreuil.
Hasbo (ca. 966) is Habarcq, op 12 km van Atrecht.
Hasloe (ca. 966) is Halloy, op 29 km zuid-west van Atrecht.
Haslum in de Batua (855) is Halloy, op 29 km zuid-west van Atrecht.
Hasungen (799) of Hasongen (ca. 966) is Hazuingue, een leengoed onder de gemeente Réty, op 5
km zuid-oost van Marquise.
Heddingrip in de Batua (855) is Veil-Hesdin, op 4 km oost van Hesdin.
Heissi (796, 800) is een van de plaatsen Yeuse of West-Yeuse, op 6 km west van Tournehem.
Helmissi (804) kan Hermies zijn, op 27 km zuid-oost van Atrecht, is waarschijnlijker Helesmes, op 10 km west van Valenciennes.
Heltion (ca.966) is Heuchin, op 10 km noord-west van St. Pol.
Hem in de Batua (855), te onderscheiden van de rivier de Hem, is Hem, op 9 km noord-oost van Rijssel, of Hem-Lenglet, op 9 km noord van Kamerijk.
Heri (ca. 966) is Erin, op 11 km noord-west van St. Pol.
Hernascet (830) is Le Héricat, gehucht onder Bonningues-les-Ardres, op 3 km zuid-west van Tournehem.
Herthingi (ca. 966) is Hersin-Coupigny, op 9 km zuid van Béthune.
Hesepa of Hesepe (809/827,841), waarbij de plaats Mulenegia ligt (Mouchy-Cayeux), is een verschrijving van de elders gebruikte naam Arnepa (zie daar) en duidt de Ternoise aan. De aanwezigheid van een rivier Hesper in de omgeving van Werden heeft de kopiïst ÍoÍ deze aanpassing
gebracht.
Hesingi (834), vermoedelijk niet identiek met Heissi, is Isques bij St. Omaars, voorheen bekend als Isezza, Iseca en andere vormen.
Hestratescethe (8a7), waar dezelde persoon een erfgoed had die in de akte van 841 wordt genoemd in verband met Witti (Witternesse), is Estrée-Blanche, op 18 km zuid-oost van St.Omaars en op 3 km van Witternesse. Zie ook:. Witi. De mogelijkheid is groot, dat ook deze naam uit twee aan elkaar geplakte bestaat en dat Escethe ervan afgehaakt moet worden, wat dan is Achiet, onderscheiden in Le Petit en Le Grand, op 19 km zuid van Atrecht.
Hinlesum in de Batua (855) is Inxelles, gehucht van de gemeente Quelmes, op 9 km west van St.Omaars.
Hisla, of Isla (796) een rivier, is de Lys in Frankrijk en de Leie in Vlaanderen, waaraan inderdaad de plaatsen liggen, in de akten van Werden aan de rivier genoemd. Af en toe is sprake van de "Pagus Hisloi" (794,796,799). De naam Isla of Isloi komt méér in de streek voor, bijvoorbeeld te Lijzel nabij St. Omaars, een rivier én een plaats, dat in 866 Insula super Agnionem heet, daarna Isel. De vermeldingen van Isla of pagus Isloi mogen dus niet automatisch met de Lys verbonden worden. De naam van de nederlandse IJssel heeft waarschijnlijk dezelfde afleiding; het zou te ver gaan hem aan de historische verplaatsingen te wijten alsof het een in Nederland uit Frankrijk geïmporteerde naam zou zijn. Dit is niet nodig om de doublures te verklaren.
Hlegilo (Legilo) in de Batua (855) is Helfaut, op 6 km zuid-west van St. Pol.
Holtheim (801), in de pagus Nivanheim, is Olhain, leengoed en gehucht onder Fresnicourt, op 12 km zuid van Béthune. Zie ook: Nivanheim.
Hornlo in Felua (855) is verm. identiek aan Huleri. Het kan ook Warlus zijn, op 7 km zuid-west van Atrecht, of Barly, op 17 km zuid-west van Atrecht.
Hotseri "in Felua" (855) is Houchin, op 5 km zuid van Béthune. De oude schrijfwijze, die onlangs veranderd is, was Houchain. De omschrijving "in Felua" duidt aan dat deze naam soms betrekkelijk ver werd gelegd.
Hrara "in Flethetti" (855) is Laires, op 13 km noord van Fauquemberques.
Huleri (796) is Houleron, op 5 km oost van Aire-sur-la-Lys.
Humerki in de Batua (855) is Valhuon, op 7 km noord-oost van St. Pol. De plaats heette voorheen
Urbs Hugonis.
Hustanne of Hustene (802) is Houdain, op 12 km zuid-west van Béthune.
Huvil (793) is Houvin-Houvigneul, op l0 km zuid-oost van St. Pol-sur-Ternoise, of Houvelin, op 12 km noord-oost van St. Pol-sur-Ternoise.
Terug naar boven.
I
Imiswalde in de Batua (855) is Bois-de-Misel, leengoed onder de gemeente Locon, op 5 km noord-oost van Béthune.
Irminlo in Felua (855) is Hamelincourt, op 12 km zuid van Atrecht.
Terug naar boven.
K
Kempingwerva (845), gelegen in de pagus Sutrachi (Sudergo), is een van de plaatsen Campigneulles-les-Grands, of Campigneulles-les-Petites, op resp. 3 en 5 km zuid-west van Montreuil.
Kinhem "in villa Obbinghem in de Batua" (855) is Hinges, op 3 km noord-west van Béthune. Zie ook Obbinghem.
Terug naar boven.
L
Lamesloe (ca.966) is Lamezecq, gehucht onder Bellebrune, op 11 km oost van Boulogne.
Langlo in Felua (855) is Lallaing, op 4 km noord-oost van Douai.
Hlara in Felua (855) is Leers, op 14 km noord-oost van Rijssel, of Lières, op 16 km west van Béthune.
Legurlo in Felua (855) is Esquirre, op l2 km noord-west van St. Pol-sur-Ternoise, of Ecuirres, op 3 km zuid van Montreuil.
Linterwic in de Batua (855) is Linzeux, op 10 km zuid-west van St. Pol-sur-Ternoise.
Liudinchuson (800), gelegen aan de rivier of beek Stibirne, is Lieussent, op 9 km zuid-west van Tournehem. De plaats ligt tussen twee zijtakken van de Hem. Zie ook: Stibirne.
Loningheri (ca. 966) is Longuenesse bij St. Omaars.
Lopanheldi of Hlopanhaldi (796, 834) is Houpevent, op 5 km noord van Boulogne, of Louvignies-Bavay of Louvignies-Quesnoy, beide in het departement Nord.
Lutheri (ca. 966) is Louches, op 20 km noord-west van Tournehem.
Terug naar boven.
M
Manari (ca.966) is Manihenof Mannay,gehucht onder Outreau, op 4 km zuid van Boulogne, of Maninghen, op 6 km noord-oost van Boulogne.
Manheri (796,799) is Manin, op 19 km west van Atrecht.
Melenhem (812), gelegen in de Bunnengao, duidt de plaats aan van een watermolen op de Hem. Ter plaatse bestaat nog een watermolen op de Hem.
Menethinna (809/27 ,8 1 l, 836, 843) is Menneville, op 2 km noord-oost van Desvres, of Mentque-Nortbécourt bij Eperlecques.
Midningi in de Batua (855) is Moyenneville, op 12 km zuid van Atrecht.
Mikelunhorst (ca.966) is Milembert of Milembourg onder Outreau, op 4 km zuid van Boulogne.
Milenbach of Melenbach (798), in de akte omschreven als te liggen "in het westelijke deel van de rivier Renus" (lees: Schelde), is de Meulestroom, een zijtak van de Hem onder Tournehem, die deze naam vandaag aan de dag nog draagt. De Melenbach, waaraan Bacheim (Bachy) lag,
was een andere beek. De kopiïst van Werden heeft ook hier Renus gehandhaafd; de plaats is in Westfalen niet aan te wijzen.
Mimigernaford (820), gelegen in de Sudergo, is Mingoval, op 17 km oost van St. Pol-sur-Ternoise. Later, toen het klooster van St. Ludger naar Werden was verplaatst, ontstond de legende dat de heilige in Mimigernaford ook een klooster had gesticht en werd de naam opgevat als de oudste van Münster.
Mimthum (798), in de akte omschreven als "in Saxonia, waar wij toentertijd te gast waren", is Menty, op 5 km zuid-west van Samer.
Monicesloc in de Batua (855) is Monnecove, gehucht van Eperlecques, of Monneville, op 9 km noord-oost van St. Pol.
Mulenegia (809/27) is Mouchy-Cayeux, op 8 km noord-oost van St. Pol-sur-Ternoise.
Multeri (ca.966) is Moulle, op 7 km noord-west van St. Omaars, of Muloterie, gehucht van Wierre-Effroy, op l0 km noord-oost van Marquise.
Terug naar boven.
N
Nedervurdhi in de Batua (855) is La Héronnerie, voorheen bekend als Nederhove, leengoed onder de gemeente Bazinghen, op 3 km noord-west van Marquise.
Nifterlaca is de oudst bekende vorm van de naam Eperlecques. Nifterlaca betekent "naast het meer", omdat de plaats op de oever van het Almere lag. Het was hier dat St. Willibrord zijn abdij stichtte, wel afgezonderd van de bisschopszetel, maar dicht genoeg erbij dat hij de twee
funkties van abt en bisschop tegelijkertijd kon uitoefenen. De plaats heet enige tijd later Aefterlacum. Toen de abdij in 973 werd hersticht in Luxemburg, is daar de meegenomen naam verduitst tot Echternach. De franse naam, die ter plaatse bleef bestaan, evolueerde tot Eperlecques.
Af en toe wordt Nifterlaca "pagus" genoemd; wat in de meeste gevallen gewoon plaats betekent. In Nederland, waar geen plaatsnaam te vinden is die enig raakpunt met Nifterlaca zou kunnen geven, maakte men er een "gouw" van, die nooit heeft bestaan (Blok, o.c.p. 51, 90). Voor de kopiïst van Werden was de naam even vreemd: hij verving hem door Fislaca (zie op die naam), omdat er in zijn buurt wel eenplaats Fischlaken bestond. Zo simpel zitten historische mythen soms in elkaar. Nifterlaca en Flehite zijn voor Nederland net zo'n onjuiste namen als Almere voor die stad in de IJsselmeerpolder.
Niutlo in Felua (855) is Noulette, op 8 km west van Lens.
Nivanheim of Nivenem (801, 816/17 , 817), gelegen op de rivier de Arnapa, waarin Weldi en Hrodbertinga liggen, is een verschrijving van de kopiïst van Werden, die bij het zien van een ongeveer gelijkluidende (onbekende) naam aan de duitse steek Nievenheim dacht, waarechter
geen van de namen uit de akten aan te wijzen is. Blijkens de raakpunten met de plaats- en riviernamen is een streek bij Boulogne bedoeld.
Hnodi (855) is Noeux-lès-Auxi, op 4 km oost van Auxile-Chàteau, of Noeux-les-Mines, op 5 km zuid van Béthune.
Nordmora in de Batua (855) is Norrent-Fontes, op 5 km zuid van Aire.
Nordhornon (ca. 966) is Northout onder NiellesJes-Ardres, op 3 km zuid-oost vai Ardres.
Nortthueanti of Northuianti (796,799), in de akten een pagus genoemd, wijst op een onderdeel van de Friezen; de naam is al bekend uit de romeinse periode. De kern van hun woonplaats moet vermoedelijk worden vastgeknoopt aan Thun bij Kamerijk, al komt deze naam verschillende malen in de streek voor. "Noord" wijst niet noodzakelijk op ons noorden; hier zijn de westelijke Thuianti bedoeld, derhalve dichter bij het Flevum of Almere. Men gelove Blok (De Franken in Nederland, p. 90) geen seconde wanneer hij van Tuihanti Twente maakt.
Nosolo (ca. 966) is Noyelles-sous-Lens, op 3 km oost van Lens.
Terug naar boven.
O
Obbinghem in de Batua (855) is Oblinghem, op 3 km noord-west van Béthune.
Ocanni of Okinne (796,799) is Saint-Léonard ten zuiden van Boulogne, voorheen Hokinghem, Ocingahem of Hokingahem geheten.
Odigmore in de Batua (855) is Audinghen, op 8 km noord-west van Marquise.
Orelo in Felua (855) is Arleux-en-Gohelle, op 10 km noord-oost van Atrecht.
Ostergo of Ostrachia Westergo of Westrachia, Northgo en Sudergo of Suifterbant. De namen, in verschillende schrijfwijzen voorkomend, waren vier bij elkander liggende en aansluitende landschappen, waarvan alleen de naam Oostervant bewaard is gebleven. Deze streek komt in de grote lijn overeen met het aartsdiakonaat Atrecht. Het is een tijdlang een feodaal graafschap geweest met de hoofdstad Bouchain. Ban en go zijn synoniem, zodat Oostergo en Ostrevant of Oosterbant dezelfde namen zijn. Het was het vroegere Austrebanti en het latere Karolingische Austrasië. Het middelpunt van de vier landstreken vormt Doornik, het eerste centrum van het rijk van de Franken; waarschijnlijk is dat de naamgeving uit die periode stamt, al zijn geen gegevens beschikbaar dat zij al een bestuurlijke indeling representeerden. Ooster- en Westergo worden door de Geograaf van Ravenna ca. 670 eilanden genoemd die hij de naam geeft van Nordostrachia en Austrachia, d.i. Westrachia. De benaming van eilanden is niet onjuist, daar de gebieden, dicht bij de kust gelegen, onderhevig zijn geweest aan de transgressies tussen de 3e en de 9e eeuw, waardoor de streek van de Westergo verloren ging, welke naam niet meer terugkeerde na de nieuwe verlanding. De Westergo en de Nordgo zijn nadien opgegaan in Vlaanderen, een nieuwe faktor om de oude namen te doen verdwijnen. De Sudergo, een landstreek in de omgeving van Doulens, welke o.a. het werkterrein van St. Ludger is geweest, is later onder Artois gekomen; de naam van Sudergo
is verloren gegaan. Er moet rekening mee worden gehouden, dat de schrijvers met één en dezelfde naam niet altijd dezelfde streek aanduidden, daar bij deze namen de west-oriëntatie ongetwijfeld een rol heeft gespeeld, wat al blijkt uit de naam van Nordostrachia. Oostergo en Westergo in Nederlands Friesland, hier volkomen logische en toepasselijke namen, zijn pas in de 11e eeuw in Friesland geïmporteerd. De onmogelijkheid tot een logische plaatsing van de Noord- en de Sudgo in Nederland bewijst afdoende dat het kwartet van de vier streken daar niet thuis hoort. Nog meer afdoende is het argument, dat in de oorspronkelijke teksten de vier streken niet met Frisia in verband worden gebracht of een onderdeel daarvan worden genoemd.
Ottarloun (855) is Ourton, op 14 km zuid- Béthune.
Terug naar boven.
P
Perribeci (820, 837), in de pagus Boretra gelegen, is Pierremont, op 6 km noord-west van St. Pol-sur-Ternoise. Bij Dortmund ligt een Pierbecke; het is mogelijk dat de kopiïst van Werden de oorspronkelijke naam van Perricberg wat heeft aangepast. De naam bewijst tevens, dat Boretra inderdaad als Nortergo gelezen moet worden.
Pithem in de Felua (855) is Pihem bij Lumbres of Pihen bij Guïnes.
Pordrebeci (837) is de Borre Becque in de omgeving van Hazebroek.
Puthem in Felua (855) is Puisieux, op 20 km zuid-west van Atrecht.
Terug naar boven.
Q
Quarsingseli (805) is Questelingues op 3 km zuid-west van Boulogne.
Terug naar boven.
R
Hrenheri (796), Hrenhem of Hreni (855), die vermoedelijk identiek zijn, is Rainsart, op 7 km zuid-west van Avesnes-sur-Helpe, of Ransart, op 11 km zuid-west van Atrecht. Een andere determinatie is Riencourt-lès-Cagnicourt, waarbij Riencourt etymologisch hetzelfde is als Hren-hem («-heim=court››), op 19 km van Arras; eerder Riencourt-en-Artois geheten.
Rentilo "in Felua" (855) is Renty, op 2 km zuid-west van Fauquembergues.
Riatnon (ca.966) is Ruitz, op 8 km zuid-west van Béthune.
Riltorpe (ca. 966) is Rely, op 8 km zuid-west van Aire-sur-la-Lys.
Rimbrahti (855) is Rimboval, op 16 km noord-oost van Montreuil.
Rineshem "in Batua" (855) is Riencourt-lès-Gagnicourt, op 16 km zuid-oost van Atrecht.
Ripuariorum, Rigoariorum of Riporum (818, 819, 820,827,833, 834, 841,845,846,947), pagis en "ducatus"-hertogdom genoemd, duidt hier Ribecourt-la-Tour aan, op 1 l km zuid-west van Kamerijk. De naam is echter breder. Ripuaria is al in de romeinse periode genoemd als een militaire onderverdeling, later als een graafschap onder de Franken. Blijkens de rijksverdelingen lag het bij Thoringia (Doornik), Saxonia (streek ten zuiden en oosten van Boulogne) en Frisia (Vlaanderen). In 837 gafkeizer Lodewijk aan zijn zoon Karel het gebied: geheel Frisia (Vlaanderen) vanaf de zee tot aan dat van de Ripuariërs. Elders zijn meer bijzonderheden over Ripuaria gegeven (zie de Index). De onjuiste lokalisatie van de Ripuariêrs in de omgeving
van Keulen (Dld.) en het oosten van Nederland is voor een niet gering deel voortgekomen uit de misplaatste oorkonden van Werethina.
Hrodbertinge hova (793, 795, 817 ,8 I 8) is Rébertingues, op 13 km noord-west van Boulogne.
Rohthem (ca. 966) is Rotembert onder Saint-Martin, op 2 km oost van Boulogne.
Rura, in tal van akten van Werethina voorkomend, is een welbewuste vervanging door de kopiist van Renus (Schelde), dat hem in verband met Werden te vreemd was. De vervanging bewijst zichzelf, omdat geen van de plaatsen, nadien in Westfalen (of Nederland) voor plaatsen uit de akten aangezien, daar aan de Ruhr ofRoer liggen.
Ruricgo, Ruriggo of Rurucgao (819, 820, 836, 843, 844) betekent "de gouw van Roerik" en slaat op het feit dat Roerik de Noorman dit gebied als leen van de keizer ontvangen had en lang Heeft bezet. Overigens heeft hij dit pas in 834 in leen gekregen, samen met Dorestadum (Audruicq) en delen van Frisia (Vlaanderen). In de 11e eeuw is nog sprake van Rorichova onder Ardres. Waarschijnlijk is dat de naam in de akten van 819 en 820 een latere toevoeging is, wat al blijkt dat in het afschrift der akte van 819 de naam later is bijgevoegd. Die bezetting van een deel der streek door de Noormannen houdt niet in dat zij de gehele streek onder contrôle hadden, noch dat zij zich onthielden van aanvallen op andere plaatsen. Tournehem, de zetel
van het bisdom Trajectum, werd in 857 door hen veroverd en verwoest. Het klooster van Werethina is omstreeks 850 naar Werden uitgeweken. Woordelijk wordt gezegd dat Fisclaco en Werethina in de Ruricgo lagen.
Ruscethe (798/99\ en Russingi in de Batua (855) is Rusteghem, leengoed onder de gemeente Louches, op 4 km noord-west van Tournehem.
Terug naar boven.
S
Sala, een rivier, komt niet in de akten van Werden voor, doch heeft zijdelings bepaalde opvattingen en lokalisaties beïnvloed. Het is de Selle, een zijrivier van de Schelde in het noorden van Frankrijk.
Salahem (801), waarin of waarbij Widapa ligt, is Escalles vlakbij Cap-Blanc-Nez, op 11 km west van Calais. Zie ook: Widapa.
Saxonia in de akten van Werden duidt geenszins Saksen of Westfalen in Duitsland aan doch de Litus Saxonicum ten zuiden van Boulogne.
Sceddanvurthe in Westrachia in de Batua (855) is Séquedin, op 7 km west van Rijssel.
Scirenbeke (798/99) is Esquelbecq, op 9 km zuid van St. Winnoksbergen. De etymologie is zeker. Sca- of Sce- wordt Esque-; er zijn verschillende voorbeelden onder Franse plaatsnamen. (Vergelijk Spanje en Espagne)
Seaewald (799), gelijkgesteld met Suifterbant, is de aanduiding van een bos onder Eperlecques. Zie: Fislacu. De naam betekent: bos aan de zee, daar Eperlecques toen aan de oever van het Almere lag. De omschrijving "sive Suifterbant" is een verschrijving van Nifterlaca, de oudste naam van Eperlecques. Een "gouw" Swifterbant heeft derhalve nooit bestáan. Blok (o.c.
p. 38, 90, 92, 115) hangt hele verhalen op aan een schrijffout.
Sedlingi in de Batua (855) is Selles, op 6 km noord-oost van Desvres.
Seltnon in de Batua (855) is Zeltun, leengoed onder Polincove, op 3 km zuid-oost van Audruicq.
Silec "in Batua" (855) is Selles, op 5 km noord-oost van Desvres.
Sithroth (793,795) is St. Tricat, op 4 km noord-west van Guines. Deze lokalisatie is waerschijnlijker dan Setrez, een gehucht onder Hardinghen en Hermelinghen, op resp. 8 en 11 km oost van Marquise. Een heilige Tricat heeft niet bestaan. Sindron (ca. 966) is dezelfde plaats.
Spilmeri (lijst 900) is Espellèques, oude voorstad van Guines.
Steinwida (799/800) is Estiembecques, op 4 km noord-west van Tournhem.
Stibirne (800), de rivier of beek waaraan Liudichuson lag (Lieussent), is een verschrijving van Tribirne (Driesprong), omdat de plaats ligt tussen zijtakken van de Hem die ter plaatse met drie bronnen of drie beekjes ontspringt.
Stuteslo (ca. 966) is Estourmel, op 7 km zuid-oost van Kamerijk.
Suecsnon (lijst 900) "waar St. Ludger geboren is", is Zouafques, op 1,5 km noord-oost van Tournehem.
Suifterbant (794,796), eenmaal voorkomend als synoniem voor het bos Seaewald, een andere maal als het bos Suifterbant, is een verschrijving van Nifterlaca, Eperlecques. In sommige gevallen heeft zich een besmetting voorgedaan tussen Suifterbant en Sudergo, en werden die min of meer als synoniem opgevat; beide woorden hebben niets met elkaar gemeen. De naam Suifterbant heeft derhalve nooit in werkelijkheid bestaan, om nog te zwijgen van de daaruit gefantaseerde gouw.
Sutrachi (845) is de Sudergo of Zuidgouw. Zie: Ostergo.
Terug naar boven.
T
Tafalbergon (lijst 900), dat gelezen moet worden Ta (te) Falbergon, is Fauquembergues, op 20 km zuid-west van St. Omaars.
Taxandria. Zie Westrachra.
Telgud (806) kan Thélus zijn, op 7 km noord van Atrecht, doch is waarschijnlijker Thélu, op 6 km noord-west van Guines.
Thornspic (796, 805) is Tournepuits, een gehucht van Guines.
Threant (820), een pagus of plaats waarin of waarbij Arlo (Arleux) ligt, is Trélon, op 14 km zuidoost van Avesnes-sur-Helpe.
Thrinon (ca. 966) is Tringhem onder Hersin-Coupigny, op l3 km west van Lens.
Thuleri (ca. 966) is Douriez, op 12 km zuid-oost van Hesdin.
Tiuli (855) is TilloyJès-Hermaville, op 16 km noord-oost van Atrecht, of Tilloy-lès-Mofflaines, op 3 km zuid-oost van Atrecht.
Thri in Felua (855) is Trith-St.-Léger, op 5 km zuid-west van Valenciennes.
Tottonthorra (838), gelegen in de plaats Fislaca, Eperlecques, is niet meer aan te wijzen. De raakpunten zijn: Fislacu, Widuberg, die onder Eperlecques liggen. Het is mogelijk, dat de naam en de situatie geheel verhaspeld zijn. Het eerste deel van de naam doet sterk denken aan de Teutonen, die in deze streek zaten en waarvan in Doudeauville een restant is achtergebleven. Dan zou de naam opgevat moeten worden als Teutoon-terra.
Thrustlingi in de Batua (855) is Tourlincthun, gehucht van de gemeente Wirwignies, op 11 km zuid-oost van Boulogne.
Tueglo (ca. 966) is Thieuloye, op 8 km noord-oost van St. Pol-sur-Ternoise.
Terug naar boven.
U
Upgoa (lijst 900) is Upen d'Amont, gehucht van de gemeente Delattes, op 3 km zuid-west van
Terwaan.
Urthunsula in Felua (855) is Orsinval, op 12 km zuid-oost van Valenciennes.
Utermeri (lijst 900) staat vermoedelijk als tegenhanger tegenover Weromeri en duidt een deelvan het Almere aan in de nabijheid van Eperlecques.
Uuluth (ca. 966) is Hulluch, op 6 km noord van Lens.
Terug naar boven.
V
Varuthi (lijst 900), is Warincthun, gehucht van de gemeente Audinghen, op 7 km noord-west van Marquise.
Vunnilo in Felua (855) is Violaines, op 10 km oost van Béthune.
Terug naar boven.
W
Wardlo in Felua (855) is Warlaing, op 18 km noord-oost van Douai.
Weldi (817) is Velzy een gehucht onder Tournehem.
Welloe (846) is Wailly-Beaucamp, op 7 km zuid-west van Montreuil, of Wailly, op 6 km zuidwest van Atrecht.
Werethina, Werthina, Weridina, Werithinna of Wyrdina (799, 811,818, 819, 820,827,833,834, 836, 837, 838, 841, 843, 844,845,846,847, 848) is de thans verdwenen plaats Weretha bij Sangatte. De familie van St. Ludger had er bezittingen. Hier stichtte hij de abdij, die nà 848 werd verplaatst naar Werden, waarbij de naam werd meegenomen. Hier, nabij het franse Weretha, heeft ook het beruchte bloedbad onder de Saksen plaats gevonden, door Karel de Grote in 782 bevolen. Weretha komt nog voor in het verhaal uit 944 over een processie, die met relieken van Boulogne naar Brugge trok en nabij Weretha de Neuna (Nieuwe Rivier, thans de Enna) moest oversteken. De kopiïst van Werden plaatst Werethina systematisch aan de Rura. daar Renus hem foutief toescheen. In de authentieke streek was de naam Renus volkomen toepasselijk.
Werinna (834), gelegen in of bij de plaats Draginni (zie daar), is Wéringhem, een niet meer bestaande plaats in de omgeving van Boulogne.
Werinon (lijst 900) is identiek met Werethe - Frétun of met Werinna.
Westarburon (845) is Westrehem, op 22 km zuid-oost van St. Omaars.
Westrachia duidt de streek ten westen en noordwesten van Atrecht aan. De naam is de pendant van Ostrachia of Oostergo, welke naam nog als Ostrevant bestaat voor de streek ten oosten van Arras (Atrecht). Het was het vroegere Austrebanti en het latere Karolingische Austrasië. Soms spreken de bronnen de identiteit uit tussen Westrachia en Taxandria.
Widapa (801) in of bij de plaats Salahem gelegen, is Wadenthun onder de gemeente Saint-Inglevert, op 1l km zuid-west van Calais. Zie ook; Salahem.
Widuberg (799, 801), gelegen in de plaats Fislacu en gesteld tegenover Burgbeki, duidt op een plaats onder Eperlecques waarvan de naam niet bewaard is gebleven. Onder deze gemeente bevindt zich de streek Mont, verdeeld in Est-Mont en Ouest-Mont, gescheiden door een waterloop
die nu La Liette heet. De akte van 801 spreekt van de twee namen Burgbeki en Widuberg aan weerszijden van een beekje. Widuberg kan een verschrijving zijn van Westberg. Zie ook: Weneswalda, Windevelt onder Eperlecques.
Widugises hova (793), welke naam vermoedelijk verband houdt met Widukind, de aanvoerder van de Saksen, is Widehem, op 16 km zuid-oost van Boulogne.
Wirem in de Batua (855) is Wierre-au-Bois, op 14 km zuid-oost van Boulogne.
Witerowald (848) is Witternesse, op 17 km zuid-oost van St. Omaars.
Withorpe (799,802), gelegen nabij de plaats Ahlfridushuson (Wierre-Effroy), is Witrethun, op 6 km zuid-oost van Wissant.
Wita of Witi (834, 83ó, 841,844) is Wittes, op 13 km zuid-oost van St. Omaars.
Withmundi (794,796,799, 800, 804) is Wissant, aldus genoemd omdat de plaats lag aan een der Monden van de Renus, waar de kust uit opmerkelijk wit zand bestaat. De naam komt ook voor als Withmotinga, Wigmodia, Witmodi, Witla, Witlam, Witland, Wissant (: wit zand) en duidt dan steeds dezelfde plek aan. De naam Withmundi mag niet te sterk op Wissant worden vastgeprikt, daar het waarschijnlijk is dat hij op de gehele streek sloeg, en dat Wissant het enige nog aan te wijzen taalrelikt ervan is. De lokalisatie te Wichmond in Gelderland (volgens prof.dr. D.P.Blok zie daar) is een complete farce.
Terug naar boven.
Bestel en lees het boek "De Ware Kijk Op" en oordeel zelf.