De gedenksteen van Ruimel.
Er is geen enkele bewijs dat Hercules Magusanus een God was en nog minder bewijs dat hij een Bataafse God zou zijn.
Deze mythe verzonnen door Bogaers dient eens faliekant herzien te worden.
|
Herculis Magusanus wordt traditioneel gezien als een Bataafse god. Maar zijn daar bewijzen voor? Hoe kwam men op het idee deze god Bataafs te noemen?
Daarvoor moeten we terug naar 1679. Te Ruimel waar in 1679 de grafsteen voor GAIUS JANUARINIUS SEXTUS en het altaar voor HERCULES MAGUSANUS zouden zijn gevonden. Een uitvoeriger verslag van deze opgraving volgt in "Berichten R.O.B." No 19. Het onderzoek werd verricht door Drs J.BOGAERS, volontair bij de Rijksdienst.
"Op de bijzondere positie van de Bataven in het Romeinse rijk is reeds de aandacht gevestigd. Uitzonderlijk is verder de titel van een Bataaf, die voorkomt in een inscriptie op een altaar dat reeds in februari 1679 is gevonden te Ruimel in de gemeente Sint-Michielsgestel en dat zich sinds 1857 bevindt in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden. De tekst van het daarop aangebrachte opschrift luidt als volgt: [M]AGVSA/NO HERCVL(i) / SACRV(m) FLAVS / VIHIRMATIS FIL(ius) / [SJVMMVS
MAGISTRA(tUS) / [c]lVITATIS BATAVOR(Uffl) / V(otum) s(olvit) L(ibens) M(erito) = Aan Magusanus Hercules is (dit altaar) gewijd. Fla(v) us, Vihirmas' zoon, opperste magistraat van de civitas der Bataven, heeft (hierdoor) zijn gelofte ingelost, gaarne en met reden.
Afgezien van een niet geheel duidelijke passage in de Historiae van Tacitus bevat deze inscriptie de enige antieke plaats waar sprake is van een civitas Batavorum. Voor de echtheid pleit o.a. de schrijfwijze van de naam FLAVS, d.i. Flavus, de Blonde (de naam is zeker niet afgeleid van het nomen gentilicium van de Flavische keizers!). In tegenstelling tot de meestal aarzelend naar voren gebrachte mening van anderen ben ik er van overtuigd dat het altaar van Ruimel niet uit de 2de eeuw na Chr. dateert, maar uit de 1ste, en wel uit de periode voor de opstand van de Bataven. Aldus Bogaers.
Latijnse tekst de letters tussen [ ] zijn interpretaties.
[M]ACSUSA
[N]O HERCUL [I]
[S]ACRV(M) FLAV[V]S
VIHIRMATIS FIL[IVS]
[S]VMMVS MAGISTRA[TVS]
[C]IVITATI[S] BATAVOR[VM]
V[OTVM] S[OLVIT] L[IBENS] M[ERITO]
|
Latijnse tekst zonder de interpretaties.
ACSUSA
NO HERCUL
SACRV FLAVS
VIHIRMATIS FIL
VMMVS MAGISTRA
IVITATIS BATAVOR
V S L M
| Afbeelding van de bijgewerkte betreffende steen:
(klik op de afbeelding voor een onbewerkte vergroting).
| De traditionele Nederlandse vertaling is:
Aan Magusanus Hercules
(is deze steen) gewijd. Flavus,
zoon van Vihirmas,
opperste magistraat
van het district der Bataven,
heeft (hiermede) zijn gelofte
ingelost, gaarne en met reden
|
Maar wat staat er werkelijk op deze grafsteen?
Lees je deze tekst onbevooroordeeld dan is de eerste vraag wie deze altaarsteen heeft gemaakt of heeft laten maken? De Latijnse tekst wijst sterk op een Romein of iemand die in Romeinse kring vertoefde. Dat blijkt ook uit het feit dat de genoemde Vihirmatis de functie van Opperste Magistraat had.
Regel voor regel staat er het volgende:
Op regel 1 en 2 staat AGUSANO HERCUL: dat zou men als Magusano Herculis kunnen lezen, maar het gemis van het traditionele DEAE zorgt voor twijfel of er wel een god mee bedoeld wordt.
Op regel 3 staat SACRU FLAVS: slaat dat Sacru(m) (heilige) op regel 1 en 2 of op de genoemde FLAVUS? Sacrum kan naast heilige ook 'onsterfelijke' betekenen. Dat laatste kan zeker van toepassing zijn als een vader zijn gestorven zoon herdenkt op een grafsteen. Aan het feit dat Flavus vertaald kan worden met 'blonde' kan men niet concluderen dat het om een 'Nederlander' zou gaan. Ook in andere landen komen blonde mensen voor, zelfs in Italië.
Op regel 4 staat dat de overledenen de FIL (zoon) van VIHIRMATIS is. Alleszinds aannemelijk.
Op regel 5 en 6 staat dat die Vihirmatis (S)VMMVS MAGISTRA (C)IVITATIS BATAVOR is Opperste Magistraat was in het district van de Bataven. Er staat dus niet dat deze Vihirmas een Bataaf was, maar dat hij magistraat was in het district van de Bataven. Het zou feitelijk geheel onlogisch zijn dat hij een Bataaf was en als opperste magastraat in zijn eigen district was aangesteld. Een magistraat was de machtsdrager van de keizer en kon ter verantwoording worden geroepen voor het gevoerde beleid (met desgevallend sancties tot gevolg). Deze Virhirmus was magistraat vóór de opstand van de Bataven in 69 na Chr. (volgens Bogaers). Hij moest dus de Romeinse macht in het district van de Bataven handhaven, wat dus gezien de opstand niet gelukt is. Zouden de Romeinen een magistraat aanstellen uit de eigen bevolking om in zijn eigen district de Romeinse macht te handhaven?
Op de laatste regel staan de letters V.S.L.M. (is V(otum) S(olvit) L(ibens) M(erito) dat hier vertaald wordt met 'heeft zijn gelofte ingelost, gaarna en met reden'. 'Libens' en 'Merito' kan men ook anders vertalen bijvoorbeeld met 'vrijwillige weldaad' of 'vrijwillige verdienste' in plaats van 'gaarne en met reden'. Gaarne en met reden is studeerkamer taal van Bogaers, maar zeker geen gewoon taalgebruik. Welke reden bedoelt Bogaers? Wij zouden zeggen: 'met de oprichting van dit altaar los ik vrijwillig mijn gedane gelofte in'. Willem Pleyte vertaalde in 1877 in zijn 'Nederlandse Oudheden van de vroegste tijden tot op Karel den Groote' de letters V.S.L.M. met "heeft vrijwillig en naar verdienste zijn gelofte betaald". Paul van der Heijden vertaalt het in 'Romeinen langs de Rijn en Noordzee' (uitgave AWM 2020) met "heeft zijn gelofte ingelost, gaarne en terecht".
Op de traditionele vertaling door Bogaers is dan ook het een en ander aan te merken. De conclusie is dat er nergens staat dat Magusanus Herculis een god van de Bataven is. Er staat ook niet dat die Virhirmatis of die Flavus Bataven zijn. Dat de gedenksteen in Ruimel gevonden is bewijst ook niets ten gunste van Nijmegen. Er staat ook niet dat Nijmegen ooit Batavorum geheten heeft. Dat is allemaal pure speculatie. Het hier genoemde district van de Bataven kan ook elders gelegen hebben. Omdat onbekend is hoe die gedenksteen in Ruimel terecht gekomen is, is uit de vindplaats niets af te leiden. Bekend is dat de Romeinen met gedenkstenen door het hele Romeinse rijk sleepten. Gedenkstenen van Bataven vond men ook in Rome en er is niemand die dan beweert dat Rome in het land van de Bataven lag. Dat geldt ook voor deze gedenksteen uit Ruimel.
Het is wel duidelijk dat enkele historici (o.a.Bogaers) met de interpretatie en manipulatie van de tekst op deze gedenksteen eigen opvattingen menen te kunnen bevestigen.
Het is tevens duidelijk hoe Nederland aan bepaalde traditionele opvattingen is gekomen, die eenmaal gesteld, daarna door anderen vanwege de onnavolgbare naschrijverij klakkeloos wordt overgenomen. Blijkbaar durft men niet af te wijken van eenmaal ingenomen standpunten van de 'deskundigen'.
Lees het boek "De Ware Kijk Op" voor al deze en andere teksten en oordeel zelf!
|