Slot Wijk te Duurstede: afbeelding uit 'Nederlandsche Oudtheden', 1756, waarin VVijck te Duersteden Durostadum wordt genoemd.
De opgravingen in Wijk bij Duurstede zijn de omvangrijkste en duurste ooit in Nederland. Men wilde nu voor eens en altijd aantonen dat hier het in de vroege middeleeuwen vermaarde Dorestad gelegen heeft.
Hiernaast vindt U de antwoorden op veel gestelde vragen, die de redactie van deze website mondeling of per email heeft ontvangen.
Het enige formele bewijs dat Van Es hanteerde, zijn paalverkleuringen in de bodem. Dat vormt net zo min een bewijs voor een datering als de fosfaatkarteringen, zoals aangetoond is in het boek Romeinen, Friezen en Franken in het hart van Nederland van W.A.van Es en W.A.M.Hessing hoofdstuk 7.
In de eigen archieven van Wijk-bij-Duurstede (toch de betrouwbaarste bron voor de kennis van de naam van een plaats) komt Duurstede vóór de 15e eeuw niet voor. De Stichtse Leenprotocollen spreken in 1394 nog alleen van "Wijck". Het oudste archiefstuk in Wijk bij Duurstede is uit de 14de eeuw. Daarvoor heeft de stad geen enkele geschreven geschiedenis. Alles wat men daarvoor over Wijk bij Duurstede meent te weten staat in FRANSE kronieken.
De visie van Delahaye.
Wijk bij Duurstede kan nooit het vermaarde Dorestad zijn geweest. Het voldoet niet aan alle kenmerken die in de teksten worden genoemd. Dorestad lag in Francia, aan het Almere, had meerdere kerken en zou volgens de Nederlandse traditie in 863 volledig verwoest zijn. Midden Nederland heeft nooit tot Francia gehoord en Wijk bij Duurstede ligt ook niet aan de Zuiderzee, het onechte Nederlandse Almere. Van alle kenmerken van Dorestad zoals dat uit de schriftelijke bronnen bekend is, past geen enkel kenmerk op de opgegraven nederzetting in Wijk bij Duurstede. Van de aanwezigheid van kerken is niets gebleken bij de opgravingen en de vermeldingen van Dorestad eindigden niet in 863, maar gaan in de bronnen door tot in de 10e eeuw. Ook is het ontstaan van Dorestad in Nederland een nog groter vraagstuk, dan het bestaan ervan in Nederland. Bij de opgravingen in Wijk bij Duurstede is van een begin in de Merovingische tijd nooit iets aangetoond. Zonder Merovingisch begin heeft Dorestad hier niet gelegen. Het Romeinse castellum en het Frankische castrum van Dorestad, bekend uit schriftelijke bronnen, zijn er evenmin gevonden.
Dorestad lag op de Franse kust op de plaats waar men aankwam op de gebruikelijke route tussen Engeland en Italië (Rome). Een omweg via Wijk bij Duurstede is hiermee uitgesloten.
De enige conclusie kan slecht zijn: in Wijk bij Duurstede lag Dorestad niet.
Het hele verhaal in Wijk bij Duurstede over handelsbetrekkingen met Birka in Zweden en Haithabu in Duitsland (vroeger in Denemarken) is een even groot misverstand als de rest van de "deplacements historiques". Van handel met Scandinavië is archeologisch nooit iets gebleken. Birka was de plaats Berck onder Boulogne, Haithabu was de plaats Sliaswich, nu St.Martin-des-Sclives geheten.
Het hele verhaal rondom Dorestad in Nederland is gebouwd op een even drassige moerasbodem, als waar de plaats Wijk bij Duurstede lag. Wat daar werd opgegraven was een boeren- en vissersdorp in lintbebouwing. Het bleek om het 10e eeuwse roversnest Munna te gaan, precies zoals in de Kroniek van Kamerijk werd omschreven. Alle waargenomen details uit de opgravingen passen feilloos op deze nederzetting. Het was een plaats van vissers en jagers dat een roversnest was geworden en in de verre omgeving voor overlast zorgde en op last van de keizer vernietigd moest worden. De bewoners werden vermoord, verdreven of als slaven verkocht. Munna verdween uit de geschiedenis.
In de 12e eeuw is op de plaats van het voormalige Munna een nieuwe nederzetting ontstaan, de plaats Wick. Daar bouwde de bisschop van Utrecht in de 13e eeuw een buitenverblijf dat de naam "Duerstede" kreeg. Daar is het huidige Wijk bij Duurstede naar vernoemd.
De naam Dorestad komt uit de geschreven klassieke bronnen. De eerste bij wie men deze naam vindt is de anonieme Geograaf van Ravenna. Hij schreef tussen 638 en 678 en noemt als eerste Dorestad als een plaats in Gallia en opvallend, noemt deze plaats niet in de opsomming van steden aan de Renus. De plaats was erg rijk en wordt een belangrijke zeehaven en tolplaats genoemd. Die rijkdom was ook de reden dat de Noormannen de plaats herhaaldelijk geplunderd hebben. Ook in andere klassieke teksten, die overigens allemaal uit Frankrijk komen, komt men de naam tegen, ook als centrale plaats in de strijd tussen Friezen en Franken.
Maar dan is toch wel duidelijk waar de plaats lag?
Dat de Friezen in de 7e eeuw al in Friesland woonden is zowel archeologisch als tekstueel nooit aangetoond. De Friezen woonden in de Romeinse tijd tot in de 10e eeuw in Fresia of Frisia en dat was het gebied aan de Frans-Belgische kust aan het Kanaal, nu Vlaanderen. Historici die dit vaststaand feit niet kennen of negeren beginnen dus al met een verkeerd uitgangspunt. Pas in de 10e eeuw zijn de "Frans-Belgische" Friezen geëmigreerd naar noord Nederland en noord Duitsland.
Dat de zuidelijke Nederlanden tot het rijk van de Franken hoorde, is een volgende misvatting. De Franken, de naam zegt het al, woonden in Frankrijk en het zuidelijkste deel van West-Vlaanderen. Hun hoofdstad was Doornik. Ook dit is een historisch volkomen vaststaand feit. Van de meer dan 1500 plaats-, streek- en riviernamen die in de teksten genoemd worden in verband met de Franken, zijn er in Nederland ongeveer 12 van "teruggevonden", waarvan enkele niet eens in het gebied liggen dat men voor dat van de Franken houdt. In Frankrijk heeft Albert Delahaye ze allemaal teruggevonden.
Hoe meent men te weten dat het vermaarde Dorestad in Nederland gelegen zou hebben?
Dat heeft men menen af te kunnen leiden van twee zaken. Allereerst uit de oorkonde van Karel de Grote uit 777 en naderhand door de archeologische vondsten. Maar beiden geven geen enkele zekerheid, immers zoals de oorkonde als de archeologie blijft interpreteren, in dit geval zelfs speculeren en manipuleren.
Hoezo manipuleren?
De oorkonde uit 777 kan niet losgezien worden van een aantal andere oorkonden, enkele ervoor, een aantal erna. Al die oorkonden hadden betrekking op schenkingen aan de St.Martinuskerk te Trajectum. In Nederland is van Trajectum zonder verdere bewijzen Utrecht gemaakt en laat men de geschiedenis beginnen met die oorkonde uit 777 en wordt alles van ervoor verzwegen. Opzettelijk verzwijgen om gelijk te kregen is manipuleren. Of Trajectum eigenlijk wel Utrecht is moet men ook nog bewijzen en niet zomaar bij voorbaat aannemen. In die oorkonde uit 777 worden meerdere plaatsen genoemd die in Nederland nooit teruggevonden zijn.
Bovendien heeft men in de oorkonde verkeerd gelezen dat Dorestad aan de Renus en Lockia lag, wat er niet staat. In Nederland is dat er wel van gemaakt, om aan te tonen dat het hier alleen over Wijk bij Duurstede kon gaan. Het geven van onjuiste informatie slechts om gelijk te krijgen, noem ik ook manipuleren.
Uit deze ene oorkonde heeft men de naam Dorestad (Dorestadum) overgenomen. Andere vermelding van Dorestad verzwijgt men liever in Nederland, want soms bewijst de context dat Dorestad geen Nederlandse, maar een Franse plaats geweest moet zijn.
Wat staat er in de context dan zoal?
Daarin worden verschillende kenmerken van Dorestad genoemd. Zet je deze op een rijtje, dan volgt slechts één conclusie: Dorestad lag niet in Nederland.
En de archeologie? In hoeverre valt daarmee te manipuleren?
Er moet goed onderscheid gemaakt worden in de vondsten in Wijk bij Duurstede op zich en de interpretatie ervan. De vondsten worden ook allerminst ontkend, wel de gebruikelijke interpretatie, die slechts gericht is op het passend maken van de geschiedenis. Vondsten zodanig verklaren dat het in de gebruikelijke opvatting past, is manipuleren. En dat is op grote schaal gebeurd bij de opgravingen in Wijk bij Duurstede. Er moest immer Dorestad gevonden worden. Aardewerk bijvoorbeeld werd daarom steevast als 8e en 9e eeuws verklaard door opgraver Van Es, terwijl men elders datzelfde aardewerk vaak een eeuw, soms zelfs 150 jaar later dateert.
Een Dorstadmunt met meteen als bewijs voor de naam van de plaats gezien, terwijl deze munten in heel Europa zijn gevonden en elders net zo min bewijzen dat daar Dorestad lag.
Hoe kwam men dan op Dorestad?
Dorestad was een beroemde en alom bekende havenplaats. In Wijk bij Duurstede werden in de 19e eeuw beendergraverijen verricht. Daarbij vond men ook archeologische overblijfselen van een toch wel omvangrijke oude plaats. Men wist niet wat men gevonden had totdat dominee L.J.F.Janssen, die aanvankelijk dacht dat men een Germaanse offerplaats gevonden was. Later kwam men op de gedachte dat het hier misschien om de uit de geschreven bronnen bekende, maar nooit gevonden plaats Dorestad zou kunnen gaan. De verkeerde lezing van de oorkonde van Karel de Grote uit het jaar 777 deed vervolgens de rest.
Die grote hoeveelheid dierenbeenderen kan eenvoudig verklaard worden door de runderpest die hier o.a. in 1744 geheerst heeft. Dat waren dus geen resten van welke offerplaats dan ook. Uit dit voorbeeld blijkt eens te meer dat men al conclusies trekt voordat men verder onderzoek heeft gedaan.
Waarom denkt men dat Dorestad in 863 uit de geschiedenis verdwenen is?
Dat denkt men in Nederland omdat Dorestad na 863 niet meer voorkomt in de schriftelijke bronnen. Hieruit blijkt al de onzorgvuldigheid en snelheid waarmee bepaalde onjuiste conclusies getrokken werden. De opgravingen in Wijk bij Duurstede tonen duidelijk een plotseling einde van deze nederzetting aan. Ook de vermeldingen van Dorestad in de tot dan meest bekende bronnen eindigen vrij abrupt met een plundering en brandstichting van Dorestad door de Noormannen in 863. Maar Dorestad blijkt daarna in verschillende bronnen nog voor te komen en dus te bestaan. Alleen waren deze bronnen in Nederland niet bekend of werden ze angstvallig verzwegen. Het is de verdienste van Albert Delahaye geweest dat hij deze bronnen heeft teruggevonden en de inhoud ervan heeft gepubliceerd. Echter zijn terechte conclusie dat er dan van de geschiedenis van het Nederlandse Dorestad en alle daarmee samenhangende gebeurtenissen en plaatsen niets klopte, werd niet geaccepteerd en juist fel bestreden. En precies daarover gaat de steeds terugkerende discussie omtrent de ware historiciteit van de Nederlandse geschiedenis in het eerste millennium: heeft Dorestad na 863 nog bestaan? Zo ja, dan is de hele traditionele geschiedenis onjuist en zal alles, en werkelijk alles, opnieuw gelezen en beoordeeld moet worden, omdat men dus is uitgegaan van de verkeerde veronderstellingen.
En internationaal?
Van Es heeft als archeoloog een grote reputatie opgebouwd, zeker met zijn bevindingen in Wijk bij Duurstede, waarmee hij meende te kunnen aantonen dat het hier om Dorestad ging. Zijn onderzoek van het gevonden aardewerk en zijn archeologische publicaties hebben overal indruk gemaakt, zelfs zoveel dat Wijk bij Duurstede momenteel zelfs een type-site in geworden. Echter op een bijeenkomst in Haithabu heeft hij erkend dater geen feitelijk bewijs is gevonden voor zijn opvatting dat het om Dorestad ging.
|
|
Dorestad Hoogstraat from a Hedeby/Schleswig point of view.Maar op de tentoonstelling over Dorestad in het RMO te Leiden, liegen de voorwerpen er toch niet om?
Een goed beschouwer vindt op deze tentoonstelling of in het erbij verschenen boek van Annemarieke Willemsen geen enkel bewijs dat de hier gevonden woonplaats het vermaarde Dorestad zou zijn geweest. Met enkele ogenschijnlijk kostbare vondsten, de broche, een munt, een zwaard en ruitersporen en wat glaswerk, wil men de rijkdom van deze plaats aantonen. Dat deze spullen ook van diefstal afkomstig kunnen zijn wordt gevoeglijk verzwegen.
Diefstal?
Ja, want de plaats Munna die men hier werkelijk heeft opgegraven werd een bandeloos roversnest. Dat was ook de reden dat deze plaats met de grond gelijk is gemaakt op bevel van de keizer van Duitsland. De handelaren van Tiel die handel dreven op Duitsland, werden voortdurend lastig gevallen door dit roversnest, waar een soort piraterij heerste vergelijkbaar met wat nu (2009) voor de kust van Somalië gebeurd.
Zijn daar dan bewijzen voor gevonden?
De opgravingen laten duidelijk zien dat de plaats vrij plotseling ophield te bestaan. Lang dacht men dat dat door de plunderingen van de Noormannen kwam. Maar van plunderingen of brandstichting is nooit iets gebleken. En als de archeologie geen uitsluitsel geeft, ga je natuurlijk zoeken in schriftelijke bronnen. En daarin vind je het verhaal over het roversnest Munna, dat gelegen was in een gebied dat Merewido heette en waar voorheen niemand woonden dan vissers en jagers en in bezit was van de bisschop van Keulen. Juist het bezit van de bisschop van Keulen verwijst naar de juiste streek, de streek van de grote rivieren in midden Nederland, die tot in de late middeleeuwen in zijn bezit was. De naam Merewido is een volgende verwijzing als in het Merwedegebied momenteel beperkter in omvang.
Waarom zouden de archeologen het mooier maken dan het is?
De opgravingen in Wijk bij Duurstede hebben veel geld gekost (enkele miljoenen, al schijnt niemand het exacte bedrag te weten). Dus er moet geld terug verdiend worden en dat kan alleen met een aansprekend resultaat. Vandaar die tentoonstelling.
Maar is dat erg?
Het is vooral een domme zet voor de historische wetenschap om zonder goede onderbouwing een uitspraak te doen die toch grote consequenties zal hebben. Er is dus allemaal niet goed over nagedacht?
Inderdaad heeft men enkele opvattingen uit de tijd dat geschiedenis nog wetenschap moest worden voor waar aangenomen zonder verder onderzoek te doen. Nu blijkt dat de plank behoorlijk mis is geslagen, kan men zonder gezichtsverlies niet meer terug. Het fanatisme waarmee de zaak nu overeind wordt gehouden tart elke vorm van historische wetenschap. Er worden zelfs grove onwaarheden gebruikt om de boel overeind te houden.
Welke onwaarheden?
De laatste is die van Annemarieke Willemsen die even doodleuk komt vertellen dat de Noormannen een vreedzaam volkje was. Ze hebben helemaal niets geplunderd, tenminste. daarvan is niets gebleken bij de opgravingen. Over de vraag of de Noormannen er misschien dan niet geweest zijn, heeft men blijkbaar niet eens nagedacht. Het stond immers vast dat de Noormannen in Dorestad geweest zijn. Alleen wat er verder in de tekst stond kwam niet zo goed uit, dus wordt de tekst verdraaid en voor onwaar gehouden.
En welke onwaarheden nog meer?
De fibula, de waterputten, de huisplattegronden, het gevonden glaswerk en aardewerk, alles wordt steeds zo uitgelegd dat er vooral maar uit af te leiden is, dat het hier om de middeleeuwse nederzetting Dorestad gaat.
Christelijke symboliek.
De plankiers of steigers.
Beendergraverijen.
Lees ook wat er in de opgravingverslagen van De Horden staat.