De historische geografie van de lage landen.
Terug naar de beginpagina. Naar het overzicht in het kort.

Publicaties van Annemarieke Willemsen.

Annemarieke Willemsen (1969) studeerde kunstgeschiedenis en archeologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen, waar ze in 1998 promoveerde op een studie naar laatmiddeleeuws kinderspeelgoed. Sinds 1999 is ze aan het Rijksmuseum van Oudheden verbonden als conservator van de collectie Middeleeuwen. Daar is ze verantwoordelijk voor alle vondsten van eigen bodem van ná de Romeinse tijd. Haar interesse gaat in het bijzonder uit naar de materiële cultuur (ook als fenomeen) en het dagelijks leven in de Middeleeuwen, met nadruk op kind, spel, onderwijs en mode in het verleden.

Haar stokpaardje is het combineren van bronnen: voorwerpen, afbeeldingen en teksten, altijd in samenspraak.

Inhoudelijk is Annemarieke Willemsen een ‘omnivoor’: een Late Middeleeuwen-specialist die zich in het Rijksmuseum van Oudheden vooral bezighoudt met Merovingische en Karolingische vondstcomplexen, maar ook publiceerde over Romeinen en Vikingen, en uit de voeten kan met objecten uit de zestiende en zeventiende eeuw.

Voor meer informatie over haar, zie: Het Rijksmuseum van Oudheden.

Via deze link kun je enkelepublicatiesvan haar downloaden.

Annemarieke Willemsen is momenteel ook meer overtuigd van haar ongelijk, door van woeste Vikingen veel meer 'vreedzame handelaren' te maken.


Als je van de plunderende Vikingen vreedzame handelaren maakt, is dat een ontkenning van de ware geschiedenis. Het is tevens het ultieme bewijs dat er van punderingen van de Vikingen in Nederland geen spoor is gevonden.

Discussie.
Een onthullende mededeling komt van Annemarieke Willemsen die in haar boek 'Gouden Middeleeuwen' het volgende schrijft: "Archeologisch zijn de Franken en Saksen in Nederland niet te duiden. De traditionele etnische indeling in Friezen, Franken en Saksen in Nederland is archeologisch niet te bewijzen" (p.12 en 138).


Museum Dorestad.
Op 23 mei 2009 hield Annemarieke Willemsen in Museum Dorestad in Wijk bij Duurstede een lezing over de tentoonstelling over Dorestad, die in het Rijksmuseum voor Oudheden in Leiden te zien was. In deze lezing over die tentoonstelling werd geen enkel concreet bewijs genoemd, dat de determinatie "Dorestad" voor de opgravingen in Wijk bij Duurstede juist zou zijn. Ook op de tentoonstelling of in het erbij verschenen boek over Dorestad vind je geen enkel bewijs dat de toepassing van de naam Dorestad op Wijk bij Duurstede juist is. Alle bewijzen tonen daarentegen aan dat Dorestad in Frankrijk lag. Als hoogst geïnteresseerde heb ik deze lezing 'in het hol van de leeuw' bijgewoond. Na de lezing raakte ik in gesprek met mevrouw Willemsen.

Waar anders heeft het oude Dorestad gelegen?
Op de vraag welk bewijs men heeft om de gevonden middeleeuwse nederzetting te Wijk bij Duurstede Dorestad te noemen, gaf mevrouw Willemsen als antwoord "Waar anders heeft het oude Dorestad gelegen dat in het land van de Friezen lag en aan de Rijn en de Lek?"

"Waar anders?"
De hele mythe van Dorestad in Nederland blijkt dus nog steeds en alleen maar gebaseerd te zijn op een foutief gelezen tekst van de Karolingische oorkonde uit het jaar 777. In die oorkonde (zie de letterlijke tekst van de oorkonde) staat op de eerste plaats al helemaal niet dat Dorestad aan de Rijn en Lek lag. In die oorkonde is sprake van een eiland tussen Renus en Lockia dat aan de kerk van St.Martinus te Trajectum geschonken werd. [Dat was dus de 1e misvatting van mevr.Willemsen]. Dan is de eerstvolgende vraag: "Gaat het hier wel over Nederland?" Het is immers een Franse oorkonde, die er een is uit een hele rij. In die oorkonde worden schenkingen door de voorouders van Karel de Grote aan diezelfde St.Martinuskerk in Trajectum door Karel de Grote bevestigd. En die eerdere oorkonden over schenkingen aan dezelfde St.Martinuskerk zijn nooit op Nederland van toepassing geacht. Die gingen duidelijk over Frankrijk. Zie bij Het Bronnenboek van Nijmegen en Karel de Grote.

De volgende vragen zijn: Is de hier genoemde Renus wel de Rijn? En is de Lockia wel de Lek? En is Trajectum dan wel Utrecht? Deze vragen zijn allemaal met een overstelpende hoeveelheid bewijzen ontkennend beantwoord door Albert Delahaye. Zie voor het Rijnprobleem bij Renus en zie voor Utrecht bij Trajectum. Dat de Lockia de Lek was is ook nooit met enige parallelle tekst bewezen. Vast staat dat de Lek in 777 nog niet bestond.
Ook andere historici hebben erop gewezen dat hier in de historische geografie en in de archeologie enkele grove fouten zijn gemaakt. Zie voor hun bevindingen bij Citaten.

"Waar anders?"
Blijkbaar heeft men zich in historische kring die vraag wel eens gesteld, anders zou men het antwoord niet meteen paraat hebben. Men is na onzorgvuldig lezen van die ene oorkonde te snel met een voorbarige conclusie gekomen. Men heeft blijkbaar niet de moeite genomen die oorkonde eens te verifiëren met andere gegevens. De eerste bron die melding maakt van Dorestad is de Geograaf van Ravenna. Deze anonieme schrijver somt alle hem bekende plaatsen in Europa (en ver daarbuiten) op in zijn Cosmographia. Opvallend hierbij is dat hij Dorestad niet noemt bij de opsomming van steden langs de Renus. Het is een volgend bewijs dat Dorestad dus niet aan de Rijn lag. (Traditioneel beschouwt men de Renus als de Rijn). De Geograaf van Ravenna noemt Dorestad elders bij de opsomming van landstreken: "sub Dorostate Frigonum patria", Dorestad in het land van de Friezen. En dan blijkt mevrouw Willemsen onkundig te zijn van het feit dat het oude Fresia aan de kust van het Kanaal in Frans- en Belgisch Vlaanderen lag. En dat is geen theorie van Delahaye, maar een historisch vaststaand feit. Bij Willemsen is Fresia nog steeds en alleen het huidige Friesland. [De 2e misvatting van mevr.Willemsen].

Ons gesprek in Museum Dorestad in Wijk bij Duurstede verliep daarna als volgt:
"Maar Wijk bij Duurstede ligt toch niet in Friesland?"
"Neen, maar Friesland was toen groter, dat reikte tot de grote rivieren."
"Lag daar dan niet het rijk van de Franken, hier zo rond Utrecht?"
"Neen, dat werd het later na de slag bij Dorestad tussen Pepijn II en de Friese koning Radboud".
"Maar die slag vond toch plaats bij het Castrum Dorestate en een Castrum is in Wijk bij Duurstede nooit gevonden."
"Dat wordt hier wel vermoed"... "en is vermoedelijk weggespoeld" opperde een belangstellende medeluisteraar. (Dezelfde opmerking gebruikte Van Es ook al eens, toen hij maar niets vond van een castrum bij Dorestad). "Dat alles is weggespoeld" is een uitvinding van prof.D.P.Blok om te verklaren waarom men toch maar niets vindt dat men zo graag wil vinden. Alles is weggespoeld. Er zijn in Nederland op heel veel plaatsen castella, forten en diverse overblijfselen "weggespoeld". En dan nog blijft men de grootschalige transgressies ontkennen. (?)
"Maar dan moet dat weggespoelde castrum toch ergens stroomafwaarts gevonden zijn? En ook daar is niets gevonden. Diezelfde prof. Van Es die U net noemde in Uw lezing, heeft toch verklaard dat er geen strikt bewijs is gevonden voor de determinatie Dorestad?
"Neen, maar dat moet U anders begrijpen. We zullen hier nooit een bordje vinden waarop staat dat hier Dorestad lag". (Waar heb ik dat ook eerder gehoord? Toevallig ben ik wel in het bezit van zo'n bordje met de naam Dorsteti, maar dat heb ik niet in Wijk bij Duurstede gevonden. Zie afbeelding hiernaast).
"U noemde net Noviomagus in relatie met de Noormannen en Dorestad. Het is toch ondertussen wel bij iedereen bekend dat in Nijmegen niets van een paleis van Karel de Grote gevonden is en nog minder van plunderingen door de Noormannen, evenals trouwens in Utrecht waar ook niets uit die tijd gevonden is".
"Ja, maar er is in Nijmegen wel een ring gevonden met het opschrift Noviomagus".
"Noviom" zult U bedoelen, dat staat er op. [De 3e misvatting van mevr.Willemsen.] Maar wat bewijst een ring, wat bewijst een munt met Dorestad erop? Als ik op straat een Belgisch Euromuntje vind, ben ik dan plots in België?
"We kunnen hier nog lang over discussiëren", was de slotopmerking van mevr.Willemsen, "maar we worden het toch nooit eens".
Inderdaad worden we het niet eens, als je uitgaat van onjuiste beweringen.

"Waar anders?"
In Wijk bij Duurstede is inderdaad een indrukwekkend omvangrijke nederzetting opgegraven. Als je het onbevangen bekijkt, misschien wel de grootste in Nederland, uit een periode dat ons land sinds de Romeinse tijd en na de transgressies weer in bezit werd genomen door immigranten. "Transgressies? Dat is gewoon flauwekul" merkte een andere aanwezige op deze lezing op. "Op de vraag of hij wel eens van Zagwijn, Pons of Van Veen gehoord had of alles gelezen had wat W.van Es hierover geschreven heeft", moest hij ontkennend antwoorden. Typisch de traditionalisten. Hard roepen dat het flauwekul is, maar de eerste beste bron die het tegendeel beweert niet kennen. Ook mevr. Willemsen noemde de transgressie sterk overdreven. "Het stond echt niet meters onder water, er bleef bewoning mogelijk". [De 4e misvatting van mevr.Willemsen]. Het stond dan misschien niet méters onder water, maar toch zeker genoeg om het land onbewoonbaar te maken.

Vier misvattingen in nog geen 10 minuten. Is dit wat men onder wetenschappelijk onderbouwing verstaat? Of is hier gewoon sprake van perse gelijk willen krijgen, al is het maar met valse en onjuiste beweringen?

In Wijk bij Duurstede heeft men verschillende in ruimte en tijd onderscheiden nederzettingen gevonden, maar men verzuimt een tijdsindicatie te geven. Nu gaat men er maar stilzwijgend, maar veelzeggend van uit, dat het één grote nederzetting is geweest. Er is zelfs een nieuwe panoramatekening van gemaakt, compleet met vaag in de achtergrond het "castrum" van Dorestad. Het waarom van dat vage laat zich raden, men heeft het castrum nooit gevonden, het is nooit aangetoond. Zo kom je natuurlijk wel aan een omvangrijke nederzetting met een castrum. Maar historisch gezien is dit pure geschiedvervalsing. Zoals het oude Wijk bij Duurstede vaak wordt afgebeeld (zie impressie hieronder) heeft het nooit bestaan.

Afbeelding links:
De topografie van het opgegraven 'Dorestad' volgens opgave van W.A. van Es en W.J.H.Verwers op p.222 in Spiegel Historiael van april 1978. (Klik op de afbeelding voor een vergroting).
Duidelijk is weergegeven dat er op veel plaatsen gegraven is (nr.3), maar beperkt Dorestad gevonden is (nr.1). Dit gebied heeft overigens maar een lengte van 1500 meter en niet van 'meer dan 3,5 km' zoals vaak genoemd wordt.
Opvallend is dat de Rijnbedding (nr.2) aan de 'verkeerde kant' van Dorestad ligt. Een verklaring wordt bij dit kaartje verder niet gegeven.




Herwaardering van een vondst van Dorestad!
"Dat het fluitje van Dorestad Karolingisch is, zoals altijd beweerd werd, is om meerdere redenen niet zeer waarschijnlijk. De datering moet eerder in de 17e of 18e eeuw gezocht worden". Bron: Westerheem.
Met een tijdsverschil in datering van duizend (1000) jaar, kan bij de datering van de overige opgegraven relikten in Wijk bij Duurstede de nodige vraagtekens gezet worden. Als dit fluitje verkeerd gedateerd is, is alles wat in deze grondlaag op deze plaats gevonden is eveneeens verkeerd gedateerd, aangezien het in de archeologie gebruikelijk is de datering van het ene voorwerp vast te stellen aan de hand van een ander op die plaats gevonden voorwerp. Deze zogenaamde cirkelredenering legt hier in feite de systeemfout van de archeologische dateringen bloot.


Opvallende bevindingen van Willemsen.
In het Algemeen Dagblad van 10 maart 2009 schrijft mevrouw Willemsen: "Woeste Vikingen waren veel meer vreedzame handelaren!"
Tot die opvatting kwam zij omdat van plunderingen door de Noormannen, wat in meerdere teksten genoemd wordt, in Wijk bij Duurstede geen spoor te vinden is.

Aangevuld met de hierboven vermelde traditionele etnische indeling van Friezen, Franken en Saksen, blijft er van de traditionele geschiedenis weinig over.
De broche van Dorestad.
Het in Wijk bij Duurstede gevonden aardewerk bestond geheel uit scherven uit Badorf-, Mayen- en Pingsdorfaardewerk dat door elkaar gevonden werd blijkbaar in één niet te onderscheiden laag. Pingsdorf aardewerk heeft als datering tussen de 10e tot in de 13e eeuw en komt dan niet uit de tijd van Dorestad, de 9e eeuw. Daarmee is aangetoond dat de opgegraven nederzetting in Wijk bij Duurstede op zijn vroegst uit de 10e eeuw stamt en dus nooit Dorestad kan zijn geweest. Mevr.Willemsen geeft in haar boek de 'Gouden Middeleeuwen' op p.136 zelf het bewijs waar bij het Pingdorf aardewerk staat vermeld dat het uit de 13e eeuw stamt, dus van ver ná Dorestad.



Wat weten we uit de publicaties van Annemarieke Willemsen?

Over de steigers die men in Wijk bij Duurstede meent te hebben aangetroffen, geeft mevrouw Willemsen in haar boek over Dorestad aan dat ze geen idee heeft waar die rijen palen voor dienden. Dat hierop planken lagen, waardoor er steigers ontstonden tot wel 200 meter lang, is natuurlijk een opvattingen die niet onderbouwd is. In welke wereldhandelsstad gaat men 200 meter met goederen sjouwen, waar in andere havens de schepen pal naast de kade kunnen aanmeren? Waar ter wereld zie je primitieve volkeren (en de bewoners van 1000 jaar terug kunnen zeker nog primitief genoemd worden) dergelijke steigers aanleggen? Nergens toch? Een andere mogelijkheid die mevr.Willemsen aangeeft is dat er op die plankiers gebouwtjes stonden. En hier zou ze het wel eens juist kunnen zien. Ze denkt aan pakhuizen, winkeltjes en misschien ook woonhuizen, natuurlijk om de optie van handelsplaats te kunnen handhaven. Echter, de meest simpele en logische verklaring is dat hierop hutjes stonden, vissershutjes, zoals je die overal elders in de wereld zag en nog ziet. De mens die van het water leeft, wil immers zo dicht mogelijk op dat water wonen.
Het verhaal van pakhuizen en handelskades kan als nonsens gekwalificeerd worden: het waren gewoon vissershutje op palen: paalwoningen. Paalwoningen zoals die in Nederland (vroeger en nu nog: vergelijk Marken) te vinden zijn en per definitie woningen waren van vissers. Het verklaart ook de grote hoeveelheid visgraten die eronder gevonden zijn. In haar boek over Dorestad schrijft ze: "Men kan evenmin aantonen dat het straatjes zijn geweest, die men gevonden heeft.

Worden we in de maling genomen?

In de traditionele opvattingen is Wijk bij Duurstede de plaats waar het uit de historische bronnen bekende Dorestad gelegen heeft. Sinds de grootscheepse opgravingen in de vorige eeuw heeft men alle vondsten in de richting van die vermaarde handelsstad geïnterpreteerd. Het is onmiskenbaar dat daarbij sprake is geweest van een tunnelvisie. Er moest en zou "bewezen" worden wat men met de opgravingen niet vond.

Op de site [www.knob.nl] stond het volgende:

Dorestad, wereldstad in de Middeleeuwen.

In de tijd van Karel de Grote lag op de plaats van het huidige Wijk bij Duurstede de grootste en rijkste stad van Nederland: Dorestad. In Wijk bij Duurstede vonden in de 20ste eeuw de grootste opgravingen in Nederland plaats die enkele decennia in beslag namen. De bijzondere vondsten, waaronder luxe glaswerk, sieraden, wapens en duizenden skeletten, vormen binnen het Rijksmuseum van Oudheden (RMO) een topcollectie van enkele tienduizenden objecten, die nu ontsloten wordt. Dr. Annemarieke Willemsen - conservator Middeleeuwen van het RMO - brengt een schat aan archeologische, historische en kunsthistorische informatie samen tot een prachtig geïllustreerd en toegankelijk lees- en kijkboek, getiteld Dorestad. Een wereldstad in de Middeleeuwen. Het boek verschijnt bij Uitgeversmaatschappij Walburg Pers te Zutphen en zal op donderdag 16 april 2009 in het RMO worden gepresenteerd bij de opening van de gelijknamige tentoonstelling die te zien is tot en met 1 november 2009.

Strategisch gepositioneerd, met een langgerekte haven en een paar duizend inwoners was Dorestad een handelsknooppunt in vroegmiddeleeuws Europa. Er werden Rijnwijn, Italiaans glas, Frankische zwaarden en Scandinavisch bont verhandeld, maar ook manuscripten, jachthonden en slaven. Op de markt wisselde men mode, gebruiken en ideeën uit. Het leven in Dorestad had internationale allure. De hier geslagen gouden en zilveren munten zijn in heel Europa teruggevonden. Dorestad speelde ook bij de verspreiding van het christendom een belangrijke rol. De grote 'fibula van Dorestad' , een schitterende gouden broche, vol met christelijke symboliek, ingelegd met almandijn, parels en gekleurd glas, verbindt de stad met het hof van keizer Karel de Grote. Tussen 834 en 863 werd Dorestad bijna ieder jaar aangevallen door Vikingen. Uiteindelijk verzwakte de stad, mede door de politieke onrust en het steeds nattere landschap. In de 9de eeuw verdween Dorestad van de kaart, om pas in 1840 opnieuw ontdekt te worden.

Kunsthistorica en archeologe dr. Annemarieke Willemsen (1969) is conservator Middeleeuwen van het Rijksmuseum van Oudheden. Eerder publiceerde zij onder andere over de Vikingen in Nederland.

Annemarieke Willemsen, Dorestad. Een wereldstad in de Middeleeuwen, Uitgeversmaatschappij Walburg Pers, rijk geïllustreerd in kleur, genaaid gebonden, ISBN 978.90.5730.627.3, prijs € 29,95 - 192 pagina's.

Tot zo ver het citaat.

Een kritisch lezer van dit bericht plaatste er de volgende opmerkingen bij:

1- Dit bericht is overgeschreven van een persbericht. Foei, KNOB. Waar is jullie eigen onafhankelijke kritische geest? Of is napapegaaien regel en wet bij de KNOB?

2- Hoezo lag Dorestad op de plaats waar nu Wijk bij Duurstede ligt? De bronnen vermelden dat Dorestad zo'n vijftig kerken had. Nou, men heeft in Wijk veel opgegraven maar geen kerken. Daar gaat dus de mythe dat Wijk ooit Dorestad was.

3- Bovendien vielen de Noormannen NW-Frankrijk aan. Ken de bronnen, KNOB. Dus Dorestad dat door de Noormannen werd aangevallen, lag niet in Nederland maar in NW-Frankrijk. Bovendien zijn er geen sporen van de Noormannen opgedolven in Wijk. De KNOB en mevrouw Willemsen nemen ons in de maling. De Noormannen zijn in de negende eeuw nooit in het natte Nederland geweest.

4- En dan die fibula (een brochespeld). Hoezo christelijk? Achies, omdat er een kruis op staat? Nou, de heidense Kelten bijvoorbeeld gebruikten ook kruisen als versiering. Kortom, men neemt ons ook hier in de maling. En hoezo vormt die fibula een link met het hof van Karel de Grote? Omdat in dat hof ook fibulae werden gedragen? Tja, zo lust ik er nog wel één.

5- Bovendien resideerde Karel de Grote nooit in Nijmegen maar in Noyon. Maar ook wat betreft Noyon kennen Willemsen en de KNOB blijkbaar de primaire schriftelijke bronnen niet. Er was maar één Noviomagus waar Karel de Grote resideerde, en dat Noviomagus was altijd het Franse Noyon en nooit Nijmegen. En dat Noyon werd ook de Noormannen aangevallen. Maar de Noormannen vielen nooit Nijmegen aan. Er zijn geen sporen van Noormannen te Nijmegen opgegraven.

6- Lag Wijk strategisch gepositioneerd? Hoe komt men daar nu weer op? Het lag juist niet strategisch. Je komt uit Engeland en wil met Frankrijk handelen, vaar je dan eerst over kronkelende want onbedijkte rivieren naar het verre Wijk? Alweer nemen Willemsen en de KNOB ons fors in de maling.

7- Er zouden bont, manuscripten en slaven in het te Wijk opgespitte lintdorp zijn verhandeld volgens de KNOB en mevrouw Willemsen. Hoe weten ze dat ???? Dankzij hun koffiedik? Zijn er manuscripten opgegraven? Zou ja, welke? Ben zeer benieuwd. Maar nee, er zijn geen manuscripten opgegraven. Willemsen en de KNOB doen aan duimzuigerij.

8- O, er werden ook nog eens ideeën uitgewisseld. Welke? Door wie? Kortom, al weer ongegronde en wetenschappelijk ongezonde speculaties.

9- En bont? Is er dan bont opgegraven? Welk bont? Nee, ook nu nemen Willemsen en de KNOB ons in de maling.

10- Het boekwerk (behorende bij de "gezellige" familietentoonstelling) is toegankelijk. Tja, men bedoelt in feite: het toontje is nogal infantiel en de inhoud is van het niveau TROS.

11- Noch mevrouw Willemsen noch de KNOB kennen blijkbaar de schriftelijke bronnen want in de tiende eeuw bestond Dorestad nog. Dus Dorestad verdween niet in de negende eeuw van de kaart. Wel is het zo dat Dorestad nooit op de kaart van Nederland aanwezig is geweest. In Dorestad vond er handel plaats tussen Engeland en Frankrijk en dus lag Dorestad niet in Nederland maar in Frankrijk tegenover Engeland.

12- Hoezo Vikingen? Kwamen de Vikingen niet pas ruim een eeuw later? Gaat het niet om Noormannen uit Normandië? Noormannen die alles te zoeken hadden in NW-Frankrijk, waar Dorestad lag, maar niets in Nederland, waar Dorestad niet lag.

13- Het landschap werd natter. Klopt niet helemaal. Het landschap was al zeer nat. Laag Nederland was een waddengebied. Dus zouden die zogeheten aanlegsteigers (zie het "toegankelijke" boek) geen resten van paalwoningen kunnen zijn?

14- Kortom, een hoop op hol geslagen hineininterpretaties van de kant van Willemsen en de KNOB. Eigenlijk word je als burger lelijk, zelfs schandalig, in de maling genomen. Mag dat zomaar, meneer Plasterk?



Over de tentoonstelling in het Rijksmuseum van Oudheden en het erbij verschenen persbericht schreef een kritische bezoeker en lezer het volgende:

Wijk bij Duurstede was nooit het oude Dorestad.
Enkele argumenten:

1- Dorestad had kerken maar in en bij Wijk bij Duurstede zijn nooit oude kerken opgegraven.

2- Dorestad had een omwalling. Die omwalling is nergens te zien in het opgegraven lintdorp bij Wijk bij Duurstede

3- Dorestad werd vaak door de Noormannen aangevallen. Zelfs de samenstelster van de expositie over het Wijkse lintdorp vond geen sporen van die aanvallen. Geen wonder. Want de Noormannen hielden niet huis in Midden-Nederland maar in NW-Frankrijk. Lees de oude schriftelijke bronnen er maar op na.

4- Het opgegraven lintdorp was geen stad, geen christelijk Dorestad, maar een lokaal heidens dorp van locale vissers, boeren en handelaartjes. Op zich zeer interessant. Maar geen Dorestad.

5- Uw artikel is slechts een navertelling. Geen eigen kritische verwerking. Jammer.

Wilt U de ware geschiedenis over Dorestad lezen? Schaf het boek "De Ware Kijk Op" of "De Bisschop van Nijmegen" aan en oordeel zelf.




Lees het boek "De Ware Kijk Op" voor al deze en andere teksten en oordeel zelf!

Terug naar de beginpagina. Naar het overzicht in het kort.